àéùåú áòëå"í / äøá àìé÷éí ÷øåîáééï

à. ãòú øù"é ùàéï àéùåú áòëå"í

ùðéðå áúåøú ëäðéí:

"åàéù - ìäåöéà àú ä÷èï. àùø éðàó àú àùú àéù - ìäåöéàä àú àùú ÷èï. àùø éðàó àú àùú øòäå - ìäåöéà àú àùú àçøéï"   (÷ãåùéí é', ç).

áøééúà æå äåáàä âí áñðäãøéï ðá:, åôéøù øù"é ùí: "ìàùú àçøéí - ëåúé, àùîåòéðï ùàéï ÷éãåùéï ìëåúé, åîäëà úéôå÷ áëì ãåëúà".

  ãáøé øù"é îçåãùéí, ùëï ñéåí äî÷øà äåà "îåú éåîú äðÉàó åäðÉàôú", åàí ëï îåáï ùðîòè î"øòäå" àú òåðù äîéúä òì àùú ëåúé. åàéìå îøù"é ðøàä ùàéï ëìì àéñåø àùú àéù ìâáé àùú ëåúé, îùåí ùàéï ìäí ÷éãåùéï.

òì ãáøéí àìä çåæø øù"é áñåèä ëå:. ìãáøéå, äî÷åø ìëê ùàéï úôéñú ÷éãåùéï ìâåé áéùøàìéú äåà "ãëúéá 'åàéù àùø éðàó àú àùú øòäå', åúðéà áñðäãøéï - ôøè ìàùú àçøéí, àìîà ìéú ìäå àéùåú". ëìåîø, äåàéì åàéï çéåá îéúä ìéùøàì äáà òì àùú âåé, îåëç ùàéï ìâåééí àéùåú áéðí ìáéï òöîí, åîîéìà àéï äâåé éëåì ì÷ãù áú éùøàì [1]. òåìä îãáøéå ùàéï àéùåú ëìì àöì âåééí, åàéï àùú âåé ðçùáú ìàùú àéù. 

á. îéòåè îòåðù àéðå îô÷éò àú äàéñåø

åàåìí, îï äâîøà á÷éãåùéï éè. ðøàä ùàéï äöã÷ä ìîñ÷ðä ëä îôìéâä. øéù ì÷éù ùàì ùí äàí àãí éëåì ìééòã àú ùôçúå ìáðå ä÷èï. áúåø äåëçä, îåáà çì÷ä äøàùåï ùì äáøééúà äðæëøú - äçì÷ äãï á÷èï:

"úà ùîò: 'àéù' - ôøè ì÷èï. 'àùø éðàó àú àùú àéù' - ôøè ìàùú ÷èï. åàé àîøú îééòã, àí ëï îöàðå àéùåú ì÷èï!"

ëàï îáéðä äâîøà ùàí àéï òåðù ìáà òì àùú ÷èï, àåú äåà ùáàîú àéï ìå àéùåú ëìì. àåìí úéëó çåæøú áä äñåâéä îäáðä æå:

"àìà îàé - àéðå îééòã? àîàé ÷à îîòè ìéä ÷øà? úéôùåè îéðä ãîééòã! (øù"é: åîéäå îéòèä ÷øà îîéúä)".

òëùéå ñáåøä äâîøà, ùàí äúåøä îîòèú àùú ÷èï áôñå÷ äòåñ÷ áòåðù, çééáéí ìäáéï ùäòáøééï ðôèø áæàú îï äòåðù áìáã, åæä òöîå äîåôú ì÷éåí äàéùåú, àçøú ìà äéúä ùåí ñáøä ìçééá àåúå. åìëï äåôëú äñåâéä àú ä÷òøä, åèåòðú ùäåàéì åéù àéùåú ì÷èï, ëðøàä ùàáéå éëåì ìééòã ùôçä òáåøå.

áäîùê ãåçä äâîøà àú äøàéä, àáì áôùèåú àéï äéà çåæøú áä îï ääðçä, ùàí îîòèéí îòùä îñåééí îãéðé òåðùéï, æä òöîå îåëéç ùäòáéøä ëùìòöîä ÷ééîú:

"àîø øá àùé: äëà áéáí áï úùò ùðéí åéåí àçã òñ÷éðï ãîãàåøééúà çæéà ìéä. îäå ãúéîà ëéåï ãîãàåøééúà çæéà ìéä åáéàúå áéàä, äáà òìéä îúçééá áàùú àéù - ÷î"ì." åôøù"é:

"îãàåøééú' çæéà ìéä - ëìåîø æ÷å÷ä ìå áàåúä áéàä ìëì ãáø å÷ðàä ìéåøùä, ëãúðï: 'áï úùò ùáà òì éáîúå ÷ðàä' ".

àéï øàéä ùàôùø ìéòã ì÷èï, ëé äôñå÷ îúéçñ ìî÷øä àçø ùì àùú ÷èï, ãäééðå éáåí, åî÷øä æä äåà äîîåòè îòåðù. àåìí îôåøù áøù"é, ùø÷ äòåðù îîåòè, åîãàåøééúà àùú éáí ÷èï äéà àùúå ìëì ãáø àçø [2].

äòåìä îï äòéåï áñåâéä á÷éãåùéï äåà ùäîéòåè "ôøè ìàùú ÷èï" ìà áà ìäô÷éò àú äàéùåú, àìà ìôèåø îï äòåðù òìéå äôñå÷ îãáø. åàí ëï, ÷ùä ìäáéï îãåò ðôøù "ôøè ìàùú àçøéí" áöåøä ùåðä, åðñé÷ ùàéï àéùåú ìâåé.

àëï, îöàðå ëîä ãéòåú ùáàîú àñåø ìáåà òì àùú òëå"í, òì ôé äéñåã äòåìä îï äñåâéä á÷éãåùéï, ùàéï ëàï îéòåè àìà îòåðù, åîëàï ùäàéùåú ÷ééîú. ëê ëúá áñôø äéøàéí:

"åàò"â ãîòèéä ÷øà îîéúä, îàéñåøà ãàåøééúà ìà îòèéðäå, ãúðéà á÷éãåùéï (ëà:) åøàéú áùáéä àùú éôú úåàø, àùú -   àôéìå àùú àéù. îãàöèøéê ÷øà ìîùøé áéôú úåàø, ùîò îéðä àéñåøà ãàåøééúà àéëà. åëé îéòè ÷øà ãåå÷à îîéúä, åèòîà - ãîéòåè âáé îéúä ëúéá, àùø éðàó àú àùú øòäå éåîú, åìà àùú àçøéí" (òîåã òøéåú ñéîï é"ç).

îôåøùú áãáøéå äñáøä, ùäîéòåè äëúåá àöì äòåðù àéï ìå ãøéñú-øâì áîøçáå ùì âåó äàéñåø, åæäå äéñåã ì÷áéòä ùéù àéñåø ãàåøééúà áàùú òëå"í. ëøàéä ìäáðä æå äåà îáéà àú äöåøê ìäáéà ôñå÷ ìäúéø àùú àéù áéôú úåàø.

ëéåöà áæä ëúá ø' àìéäå îæøçé áôéøåùå ìôøùú éôú úåàø: "ãîãàéöèøéê ÷øà ãàùú øòäå ìîòåèé àùú ëðòðé îîéúä, îùîò ãìëì äôçåú éù áå àéñåø, ãëé äàé âååðà ãéé÷éðï áëîä ãåëúé", åîñúáø ùøåîæ áãáøéå áéï äùàø ìñåâéä á÷éãåùéï éè.. 

â. àéùåú ìòëå"í òì ôé "áòåìú áòì, åãá÷ áàùúå"

òåã ÷ùä òì øù"é îòöí äàéñåø ùì âåé äáà òì àùú çáéøå. àéñåø æä ðìîã î"åãá÷ áàùúå - åìà áàùú çáéøå" (ñðäãøéï ðç.). îëàï ðøàä ùàùú äâåé äéà àùú àéù, åîëàï ùéù ìàåñøä âí ìéùøàì. ìôé øù"é ù"àéï àéùåú ìòëå"í", ðöèøê ìåîø ùä÷ùø ä÷ééí áéï âåé ìáéï àùúå äåà ÷ùø îñåâ àçø ùàéðå îåâãø "àéùåú", åø÷ áï ðç çééá òìéå. éù çéæå÷ ìúôéùä æå îï äòåáãä ùãøê éöéøú ÷ùø æä àéðä ãåîä ì÷ééí áãéðé éùøàì - àéï îùîòåú àöìí ìäìéê îùôèé ùì çåôä å÷éãåùéï, àìà "áòåìú áòì" áìáã (ñðäãøéï ðæ:, åòééï ìäìï ôø÷ ä' áòðéï æä). àê äáðä æå áååãàé àéðä îåëøçú, ùëï ìîøåú ùä÷ùø ðåöø áàåôï îéåçã, éúëï ùìàçø ùðåöø äåà îäååä "àéùåú" ëîå àöì éùøàì. åàí ëê, éúëï ù"åãá÷ áàùúå" îçééá âí éùøàì, ùäøé ëìì áéãéðå ùàéï ãáø äàñåø ìáðé ðç îåúø ìéùøàì (ñðäãøéï ðè.).

åëê ëúáå äúåñôåú á÷éãåùéï ëà:. äâîøà ùí ìåîãú î"àùú" ìäúéø éôú úåàø ùäéà àùú àéù (ëôé ùëáø äáàðå áùí äéøàéí), åäòéøå äúåñôåú "åàó òì ôé ãàéï àéùåú áëåúéú ëãàéúà ôø÷ ã' îéúåú, îëì î÷åí àéëà òùä, ãëúéá: åãá÷ áàùúå åìà áàùú çáéøå", äîçééá âí ìãéãï.

àåìí äòéåï áúåñôåú äð"ì îòìä àôùøåú àçøú. äøé úåñôåú àåñøéí àùú âåé âí ìéùøàì, åàó òì ôé ëï äí ëåúáéí ùîï äâîøà áñðäãøéï îùîò ù"àéï àéùåú ìëåúéú", ëãáøé øù"é. åàí ëê, ééúëï ùáàîú ðñëéí ùä÷ùø ùì âåé áàùúå äåà îñåâ ùàéðå îåâãø ë"àéùåú" áîåáï äøâéì, àìà ùéù àéñåø ðôøã îùåí "åãá÷ áàùúå", åìëï ëúáå äúåñôåú ùìâáé éùøàì æä ðçùá ø÷ àéñåø òùä. ìùéèä ëæàú éåëì âí øù"é ìäñëéí.

ëê ðøàä áàåôï éåúø îôåøù áúåñôåú áòáåãä æøä ìå:. äàîåøàéí çì÷å ùí áâæéøú áéú ãéï ùì çùîåðàé, ùäáà òì äâåéä çééá îùåí àøáòä ùîåú - äàí îùåí "ðùâ"à" àå "ðùâ"æ". ìãòä äøàùåðä, äáà òì âåéä ðùåàä ìå÷ä òìéä îùåí àùú àéù (ä"à" ùì ðùâ"à), åäãòä äùðéä ñåáøú ù"àéùåú ìéú ìäå", àôéìå îãøáðï. ãòä æå äéà î÷åø ìùéèú øù"é äð"ì. åàåìí äúåñôåú î÷ùéí.

"å÷ùä, ãäà îöøëéðï áôø÷ ÷îà ã÷éãåùéï âáé éôú úåàø, àùú - ìøáåú àùú àéù, àìîà àéëà áäå àéùåú? åéù ìåîø ãååãàé òùä îéäà àéëà, åìëê äåöøê ìøáåú àùú àéù. åäà ããøùéðï áôø÷ ã' îéúåú àùø éðàó àùú øòäå ôøè ìàùú àçøéí, ôéøåù òåáã ëåëáéí, àìîà ìà ùééê áäå àéùåú ëìì? äééðå ìòðéï çéåá îéúä" (ã"ä îùåí ðùâ"æ).

î÷åùééúí îùîò ùäí äáéðå àú äáøééúà áñðäãøéï ëôé ùøù"é äáéï, ùîîòèéí àùú òëå"í îàéùåú åìà ø÷ îòåðù, åìôé æä "åãá÷" äåà àéñåø áôðé òöîå.

àáì é÷ùä òì ùéèä æå îï äâîøà á÷éãåùéï ùäæëøðå, ëîå ùëáø ä÷ùéðå òì øù"é, ùäîéòåèéí îôñå÷ æä àéðí îúééçñéí àìà ìòåðù, åàí àéï àéùåú ìâåé, îãåò éù öåøê ìîòè îçéåá îéúä? åáàîú áúåñôåú ùàðõ (òáåãä æøä ùí) äãáøéí îðåñçéí àçøú:

"åúéîä áô"÷ ã÷éãåùéï âáé éôú úåàø ãøùéðï àôéìå àùú àéù, åëéååï ãàéùåú ìéú ìäå ÷øà ìîä ìé? åëï áôø÷ ã' îéúåú, ããøéù àùú øòäå ôøè ìàùú àçøéí - ôéøåù âåé - ìîä ìé ÷øà? åðøàä ìôøù ãìàå ìéëà àáì òùä àéëà, åìäëé ìà ì÷é".

åëê îåáà âí áùí äø"é äæ÷ï áúåñôåú äø"é îáéøéðà ùí. ëàï îùîò ùäáøééúà áñðäãøéï - ëîå äøéáåé áéôú úåàø - äéà øàééä ùéù àéùåú ìòëå"í, áðéâåã ìúåñôåú òáåãä æøä ùìôðéðå, äèåòðéí ùîùí îùîò ùàéï àéùåú ìòëå"í (òì ñéåí ãáøé äúåñôåú ùðõ ðòîåã ìäìï áôø÷ å).

ìñéëåí òã ëàï, îöàðå îçìå÷ú àí "ôøè ìàùú òëå"í" áà ìîòè ø÷   îòåðù, ëãòú äéøàéí, àå ùäåà áà ìîòè àéùåú, ëãòú øù"é åúåñôåú ùìôðéðå. äñåâéä á÷éãåùéï ÷ùä ìîé ùùåìì àéùåú áòëå"í. âí îé ùñåáø ùàéï àéùåú ìòëå"í îåãä ùìòëå"í òöîí àñåøä àùú àéù ãéãäå îùåí "åãá÷", åìãòú äúåñôåú ìéîåã æä àåñø âí ìéùøàì áúåø àéñåø ðôøã ùàéðå îåâãø ëàéùåú. éúëï ùøù"é éñëéí ìæä, ùäøé ìéëà îéãé ãàñåø ìáï ðåç åìéùøàì ùøé, åáàîú èøí øàéðå îé ùéúéø îãàåøééúà àùú àéù ãòëå"í ìéùøàì. ãòä æå ðëéø áôø÷ äáà. 

ã. äîúéøéí àùú âåé ìéùøàì

ìôçåú ùðé øàùåðéí - äøùá"à åäøéèá"à - ñáåøéí ùàùú òëå"í àéðä ðàñøú ìéùøàì ëìì îãàåøééúà, îùåí ù"àéï àéùåú ìòëå"í". äøùá"à (÷éãåùéï ëà:) ìåîã àú ùéèúå, áãåîä ìøù"é, îï äáøééúà "øòäå - ôøè ìàùú àçøéí". äøéèá"à (ùí ëá.) àéðå îáéà øàééä æå, åáî÷åîä äåà îñúîê òì äòåáãä ùâåééí ôñåìéí ìîìà úô÷éã áúäìéê äâéøåùéï îùåí "ùàéðí áúåøú âèéï å÷éãåùéï".

äàáðé îéìåàéí (ñé' èæ ñ÷"â) äáéï ùâí äøîá"í îúéø àùú àéù ùì âåé (äìëåú îìëéí ç', â), îùåí ùëúá ùéôú úåàø îåúøú "áéï áúåìä áéï áòåìä áéï àùú àéù - ùàéï àéùåú ìòëå"í". àáì îï äìçí îùðä ùí îùîò ùäáéï ùäøîá"í ñåáø ëúåñôåú, ùéù àéñåø òùä ìîøåú ùàéï àéùåú [3].

ëéöã éúëï ìäúéø àùú àéù ùì âåé ìâîøé, äøé àéï ìê ãáø äàñåø ìáï ðåç åîåúø ìéùøàì? òì îãåëä æå éùá îäø"ì áâåø àøéä (ãáøéí ë"à, éà) åúéøõ: "ãìà ùééê áå çåîø, ùàöì éùøàì ìà äåé àéùåú, åìâáé éùøàì ðçùáú ôðåéä". ëìåîø, ùäàéùåú ùì äòëå"í àéðä àåúä àéùåú äîçééáú áéùøàì. åòãééï äãáøéí èòåðéí ìéáåï ðåñó. ëé àôéìå àí ððéç ùàéï äéà îåâãøú ëàùú àéù, ñåó ñåó àñåøä äéà ìáï ðåç, åàéê úäéä îåúøú ìéùøàì? åðøàä, ùçéìå÷å ùì äâåø àøéä úìåé áëéöã îáéðéí "àéï àéùåú áòëå"í". 

ä. äñáø "àéï àéùåú ìòëå"í"

áøåø ùãøê éöéøú äàéùåú àöì ðëøéí ùåðä îàùø àöì éùøàì. ëáø òîãðå òì ëê ùàöì äâåééí æ÷å÷éí ì"áòåìú áòì", åàéï äàùä ð÷ðéú á÷éãåùéï åçåôä áìé áéàä. ëîå ëï ãøê ôéøå÷ ä÷ùø ùåðä. áéøåùìîé áúçéìú ÷éãåùéï, åëï ááøàùéú øáä é"ç, éù ãòä ùàéï ìäí âéøåùéï ëìì [4]. ãòú ø' éåçðï (ùí) äéà ùäàùä îâøùú àú áòìä, àáì ìà äáòì àú àùúå, ëé äåà îöååä á"åãá÷ áàùúå". äøîá"í ôåñ÷ ù"ëì æîï ùéøöä äåà àå äéà ìôøåù æä îæä ôåøùéï" (äìëåú îìëéí è', ç). ééúëï ùäáãìéí àìä îù÷ôéí âí äáãì øòéåðé áäáðú îäåú ä÷ùø áéðéäí.

äéã øî"ä áñðäãøéï ðá: ëúá ùàéï ÷éãåùéï ìâåééí, àáì éù ìäí ðùåàéï [5].

òì ôé äøî"ä, ééúëï ùä"àéùåú" àöì âåééí àéðä çìåú ùí îùôèéú, àìà îöá îöéàåúé áòé÷øå. òì ôé æä îåáï ôñ÷ äøîá"í ùãé áùéðåé áîöéàåú ëãé ìôø÷ àú ä÷ùø. ëîå ëï ðåëì ìäáéï ìôé æä àú äãòä (áéøåùìîé ùí) ùàéï öåøê áëååðä áòú éöéøú äàéùåú.

ðøàä ìäöéò áðåñó ùðé îàôééðéí îéåçãéí, ùàåìé ÷ééîéí áàéùåú ùì ðëøéí ãåå÷à. äáñéñ ì÷ùø äàéùåú àöìí äåà "òì ëï éòæÊá àéù...åãá÷ áàùúå", ëìåîø: äèáò äàðåùé. äåàéì åøåàéí àú äîöá äæåâé ëîçåééá îöã äèáò, îåáðú äãòä ùàéï áëìì àôùøåú ìùðåú îöá æä. òåã éù ìåîø, ùàöì äðëøéí àéï ãåîéððèéåú ùì äàéù ìòåîú äàùä. áéùøàì ÷ùåø âåøí æä òí ä÷ðééï äîùôèé, äîòåøä ááòìåú ("ëé é÷ç àéù àùä"). àáì ÷ùø ùäåà èáòé äåà âí ùååéåðé. ìëï, îúåê äðçä ùä÷ùø ðéúï ìôéøå÷, äøé ùàôùøåú æå ðúåðä ìùðé áðé äæåâ áùååä.

àìà ùáéàåø æä á"àéï àéùåú ìâåé" éñôé÷ ìäñáéø ø÷ àú äøàùåðéí äñåáøéí ùìîøåú ùàéï ìäí àéùåú, òãééï éù àéñåø ðôøã îùåí "åãá÷", äàåñø àùú âåé äï ìâåééí òöîí åäï ìéùøàì. àáì ðú÷ùä ìäáéï àú äøùá"à åäøéèá"à äñåáøéí ùìîòùä àéï àùú âåé àñåøä ìéùøàì. àîðí àéðä ð÷øàú "àùú àéù", àáì îä àéëôú ìðå àéê ÷åøàéí ìä? ñåó ñåó, àñåøä äéà ìáï ðåç, åäøé ìéëà îéãé ãàñåø ìáï ðåç åìéùøàì ùøé? åëáø øàéðå ùìãòú îäø"ì, "àéï àéùåú ìâåé" òåðä âí òì äùàìä äæàú!

ðøàä ùìãòä æå, éù ììëú áãøê àçøú. "àéï àéùåú ìòëå"í" àéðå ðåáò îäáãì îñåééí áàåôé äàéùåú ùàöì òëå"í. áàîú, ëì ääáãì äåà ø÷ áãøê éöéøú äàéùåú, åîùðåöøä - äøé ùîãåáø áàåúå îåùâ ùì àéùåú ä÷ééí àöì éùøàì. ääáãì äåà áëê ùãéðé áðé ðåç ùåðéí îãéðé éùøàì, åæä äáãì ëììé ùàéðå îúî÷ã áäâãøú àéùåú. àîðí ðëåï äåà ù"ìéëà îéãé åëå'", ëìåîø, ùëì ùí àéñåø äðàñø ìáðé ðåç, àñåø âí ìéùøàì. îàéãê, ìîùì, øàééä ááéú ãéï äîñôé÷ä ìáðé ðåç, àéðä îú÷áìú áãéðé éùøàì. ëîå ëï âí äâãøú áéú äãéï òöîå, ùåðä. àôùø ìñëí ùééúëï ìäôìåú áéï âåé ìéùøàì áùàìåú äìëúéåú, äðåáòåú îäâãøú îåùâé äìëä ùàîðí îùåúôéí ìâåééí åìéùøàì, àìà ùä÷øéèøéåðéí ùåðéí. áëâåï àìä, ä"ùìçï òøåê" ùì áðé ðåç ùåðä îùìðå.

ìôé æä öåã÷ ä"âåø àøéä" ùìîàï ãàîø ùàéï àéùåú ìòëå"í, àéï ôâí áäôìéä ä÷ééîú ëàï áéï áï ðåç ìéùøàì. "àùú àéù" àéðä îöéàåú äðàñøú, ëîå àáø îï äçé äðàñø îöã òöîå, àìà çìåú ùí îåôùèú. ìôðé ùùåàìéí äàí àùä æå àñåøä àå îåúøú, çééáéí ìùàåì äàí äéà îåâãøú ëàùú àéù. ìùàìä æå ùúé úùåáåú ùåðåú, àçú ìáðé ðåç åàçú ìéùøàì. àöìðå "àùú àéù" äéà àùä ùáòìä ÷éãù àåúä áàçú îùìåù äãøëéí, åãøê æå àéðä ÷ééîú àöìí. îàéãê, äãéðéí ùìðå àéðí îëéøéí á"àùú àéù" äðåöøú òì éãé "áòåìú áòì" ììà ÷éãåùéï.

àí ëê, éùðï ùúé ãøëéí ìåîø "àéï àéùåú ìòëå"í" - à) ä÷ùø äæåâé àöì áðé ðåç àéðå æää ëìì ì÷ùø äàéùåú ä÷ééí àöìðå; á) àéï äáãì îäåúé áéï áï ðåç ìéùøàì áàåôé ÷ùø äàéùåú, àáì éù äáãì ôåøîìé áéðéäí á÷øéèøéåðéí ìéöéøú äàéùåú. ìôé äàôùøåú äøàùåðä, "áòåìú áòì" äåà îåùâ ùàéðå ÷ééí àöì éùøàì, åîîéìà çééáéí ìàñåø àùú òëå"í ìéùøàì ëãòú äúåñôåú, àçøú ðéú÷ì ááòéú "ìéëà îéãé åëå'". åàéìå ìàôùøåú äùðéä àéï ìàñåø àùú áï ðåç ìéùøàì (åæåäé ùéèú äøùá"à), åàéï áòéä îöã "ìéëà îéãé", ëé "áòåìú áòì" äéà àåúå îåùâ ùì àùú àéù äàñåø âí àöì éùøàì. ääéúø ùì éùøàì áàùú áï ðåç ðåáò îäáãì áãøéùåú ääìëä ìäâãøú àùú àéù, åäøé äáãìéí ëàìä áéï ãéðé áï ðåç ìãéðé éùøàì ÷ééîéí ìøåá [6]. 

å. ééùåá äâîøà á÷éãåùéï ìî"ã àéï àéùåú ìâåé

ðçæåø ëòú ì÷åùéà ùä÷ùéðå ìòéì òì äãòä ùàéï àéùåú ìâåé, ùäåàéì åäúåøä ôåèøú éùøàì äáà òì àùú âåé îîéúú á"ã, àí ëï îåëç ùäãáø àñåø, åéù àéùåú ìâåé, ëîå ùàîøä äâîøà á÷éãåùéï ìòðééï àéùåú ÷èï.

ðøàä ìãéé÷ îëîä øàùåðéí äñáåøéí ùàéï àéùåú ìâåé, ùãáø æä äéä éãåò ìäí âí áìé äìéîåã î"øòäå". ëáø äáàðå (ìòéì ã) àú äøéèá"à, äîúáññ òì ääô÷òä ùì âåééí îúåøú âéèéï å÷éãåùéï. âí äáàðå ìòéì (â) àú äúåñôåú ùðõ ìòáåãä æøä. ëæëåø, äâîøà ùí äáéàä ãòä ùàéï ìå÷éí òì òëå"í îùåí àùú àéù åàôéìå îãøáðï. åäòéø úåñôåú ùðõ:

"åëï áôø÷ ã' îéúåú ããøéù 'àùú øòäå - ôøè ìàùú àçøéí' - ôéøåù âåé - ìîä ìé ÷øà? åðøàä ìôøù ãìàå ìéëà àáì òùä àéëà, åìäëé ìà ì÷é".

ëìåîø, äøé îï äáøééúà îùîò ùäéà àùú àéù, ùàí ìà ëï, îãåò äééðå öøéëéí ìîòè àåúä îîéúä? àáì úéøåöå, ùàéï ìå÷éí îùåí ùàéï ìàå àìà òùä, äåà áìúé îåáï. ùäøé àí äàéñåø äåà ø÷ òùä, äãøà ÷åùéä ìãåëúä, îãåò äéúä äåä-àîéðà ìçééá îéúä òì àùú òëå"í?

ìëï ðøàä áøåø, ùäøàùåðéí äùåììéí àéùåú áòëå"í àéðí îúáññéí òì "øòäå" áìáã, åàé îùåí äà, äééðå îîòèéí ø÷ àú äòåðù åìà îáèìéí àú äàéñåø áàåôï éñåãé. ääô÷òä ùì òëå"í îàéùåú ðåáòú îòöí äòåáãä ùàðå éåãòéí ùãøê òëå"í áéöéøú àéùåú ùåðä îæå ùì éùøàì, ëôé ùôéøèðå ìòéì, åòì ëï îöã äñáøä àéï ìãîåú áéðéäí ìäìëä. àåìí ìôé æä ÷ùä, îãåò úåìéí äøàùåðéí àú äëìì "àéï àéùåú ìâåé" ááøééúà ùì "øòäå"? åáòöí, îä èòîä ùì àåúä áøééúà, ùäøé àí îñáøä éåãòéí àðå ùàéï ìäùååú àùú âåé ìàùú éùøàì, îäé ääåä-àîéðà ìçééá îéúä?

ðéúï ìäùéá òì ôé äëìì "àäãøéä ìàéñåøà ÷îà", òé÷øåï ùäñé÷å äøàùåðéí òì ôé äâîøà ááëåøåú èå:. ôñåìé äîå÷ãùéí ùðôãå åéöàå ìçåìéï, àñåøéí áâéæä åòáåãä, ìîøåú ùîåúøéí áàëéìä. àéñåø æä ðìîã îãøùä - "úæáç åàëìú áùø, åìà âéæä åòáåãä". ìëàåøä àéï ëàï àìà ìàå äáà îëìì òùä, åàó òì ôé ëï ìå÷éí òìéå. äøàùåðéí (úåñôåú åø"ï çåìéï öè. åòåã) îñáéøéí ùàîðí àðå æ÷å÷éí ìôñå÷ ðôøã ëãé ìàñåø, ëé îñáøä àéï ìäùååú àú äðéãåï ì÷ãùéí ùìà ðôãå ùðàñøå áìàå ("ìà úòáåã ááëåø ùåøê"), åàó òì ôé ëï ìå÷éí ëé "àäãøéä ìàéñåøéä". äåàéì åéù ãîéåï áéï âéæä åòáåãä á÷ãùéí ùðôãå ìáéï àéñåø äìàå, àðå îáéðéí ùäúåøä îúëååðú ìäøçéá àú äìàå åìäçéì àåúå òì äî÷øä äðåñó åäîçåãù. äôñå÷ "úæáç åàëìú áùø" àéðå ðéãåï ëàéñåø òùä áôðé òöîå, àìà ë"âéìåé îéìúà" äîâãéì àú îîãéå ùì äìàå äáñéñé.

îöá ãåîä ÷ééí âí áòðééððå. äåàéì åääáãì áéï àéùåú âåé ìàéùåú éùøàì äåà áøåø, ìà äééðå îòìéí áãòúðå ùàùú òëå"í ëìåìä áàéñåø àùú àéù äðàîø áéùøàì. àìà ùéù ìðå ëìì, ùàí îòùä ðàñø îëåç òùä, åéù ìå ãîéåï ìàéñåø ìàå îñåééí, òìéðå ìñôç àú äòùä ììàå åìäâãéøå ëçì÷ îîðå, îùåí "àäãøéä ìàéñåøéä". ø÷ îèòí æä äéä î÷åí ìäâãéø àùú òëå"í ëàùú àéù áãéðé éùøàì, åìçééá òìéä îéúä. àìà ùáàä äúåøä åîéòèä àú çéåá äîéúä. äàí ðåñéó ìäâãéø àùú òëå"í ëàùú àéù, îëåç "àäãøéä ìàéñåøéä", åìäðéç ùäîéòåè îúééçñ ø÷ ìòåðù? äøàùåðéí ùäæëøðå òåðéí áùìéìä. ìå äéä îãåáø áúåôòä ùîöã òöîä îåâãøú ëàéùåú, ëîå àéùåú ùì ÷èï, áàîú äééðå àåîøéí ùäîéòåè îúééçñ ø÷ ìòåðù. àåìí ëàï îãåáø áúåôòä ùàéï ìäâãéøä ëàéùåú îñáøä, àìà îëåç äçéãåù ùì "àäãøéä ìàéñåøéä". åìëï îòîã "áòåìú áòì" ëçì÷ îàéùåú øâéìä ðùòï òì ëøòé úøðâåìú. áøâò ùäúåøä îçì÷ú áéï "áòåìú áòì" ìáéï äàéñåø äáñéñé, îåùîè äéñåã ìùéúåôä áúåëå, åäéà çåæøú ìäéçùá òùä áòìîà.

îòúä îåáðéí äéèá ãáøé äúåñôåú ùðõ. ääåä-àîéðà ìçééá îéúä áðåéä òì äòåáãä ùàùú òëå"í àñåøä ìéùøàì áàéñåø òùä, ëàùø éù î÷åí ìôøù àú ä"òùä" ëâéìåé îéìúà äîøçéá àú äìàå îãéï "àäãøéä ìàéñåøéä". àáì ìîñ÷ðä, áàîú àéï àìà àéñåø òùä, åàéï àéùåú ìòëå"í, ëé "øòäå" îáèì àú äàôùøåú ìäëðéñ àùú òëå"í áúåê äàéñåø äëììé. äáðä æå îúàùøú òì éãé äùååàú äúåñôåú ùðõ ìúåñôåú áòáåãä æøä ùìôðéðå, ùëúáå áôéøåù ùìôé äáøééúà áñðäãøéï, àéï àéùåú ìòëå"í, åìà ðöèøê ìäðéç îçìå÷ú áéï ùúé äúåñôåú.

îëàï òåìä ùäúåñôåú ùðõ ñåáø âí äåà ëùàø äøàùåðéí, ùàéï àéùåú ìòëå"í, åäàéñåø ìãòúå äåà àéñåø ðôøã. åäéøàéí, äñáåø ùàùú òëå"í äéà àùú àéù àìà ùôèåøéí òìéä, ðùàø ëãòú éçéã áøàùåðéí [7]. 

æ. àéùåú áéï òëå"í ìéùøàì

øàéðå ìòéì (ä) ù"àéï àéùåú ìòëå"í" éëåì ìäúôøù àå ë÷áéòä îäåúéú àå ëäâãøä ôåøîìéú. ç÷éøä æå ðåâòú âí ìäáðú àé-úôéñú ä÷éãåùéï áéï òëå"í ìéùøàì.

äâîøà áéáîåú îä: îáéàä àú äãòä ùëùòëå"í äáà òì áú éùøàì äååìã ëùø, ìîøåú äòåáãä ùàéï ÷éãåùéï úåôñéï ìå áä, åìëàåøä äééðå öøéëéí ìåîø ùäååìã îîæø ëîå ááà òì äòøååä. îñáéøä äâîøà ùàéï äî÷øéí ãåîéí: áòøéåú, äàùä éëåìä ìäú÷ãù ìàçøéí åø÷ ìàãí æä àéï ÷éãåùéï, îä ùàéï ëï áðëøé ùàéðå éëåì ì÷ãù ëìì. äøùá"à îáéà ùî÷öú øáåúéå äú÷ùå ìäáéï àú ääñáø äæä; àí àé-úôéñú ÷éãåùéï îåâáìú éåöøú îîæøåú, áååãàé ùîîæøåú öøéëä ìäéååöø ëàùø ääô÷òä î÷éãåùéï äéà ëììéú åâåøôú! åîúøõ äøùá"à:

"ò"ë ìéëà ìîéúìé áúôéñú ÷éãåùéï àìà áîé ùéù ìå ÷éãåùéï áòìîà, ãëéååï ãàéú ìéä ÷éãåùéï áàçøéðé åäëà ìéú ìéä, àìîà îùåí çåîøà ãòøååä æå äåà, åäåéà ìä ìâáéä ëàùú àá; àáì òëå"í åòáã äà ãìà úôñé áéä ÷éãåùéï ááú éùøàì ãìîà ìàå îùåí çåîøà ãòøååä àìà ãàéðäå ìàå áðé ÷ãåùé ðéðäå åàôéìå ááú îéðï".

ìëàåøä åéëåç æä úìåé áãéåï ùìðå. àí âí òëå"í ëìåìéí áôøùú àéùåú ëîå éùøàì, åëì ääáãì äåà ø÷ áäâãøåú äîòùéåú, àéï èòí ìùìåì àéùåú áéï òëå"í ìéùøàì. àéï ñéáä ò÷øåðéú ùìà ðåëì ìäâãéø àú äãøéùåú ìéöéøú àéùåú æå, åìùàåá àåúï àå îãéðé òëå"í àå îãéðé éùøàì. åàí àéùåú ëæàú áëì æàú ðùììú, ëðøàä ùòëå"í åéùøàì àéðí îñåâìéí ìäéåú îàåçãéí á÷ùø àéùåú, åëîå ùìà úéúëï àéùåú òí àùú àá åùàø äòøéåú. àí òëå"í åéùøàì àéðí éëåìéí ìäúàçã á÷ùø àéùåú öã÷å øáåúéå ùì äøùá"à, ù÷ì åçåîø äãáøéí, ùååìã ùì òëå"í åáú éùøàì öøéê ìäéåú îîæø. àáì àí ðàîø ùàéï òëå"í îñåâì ìéöåø àéùåú ÷ðééðéú, åàéìå ìâáé áú éùøàì àéùåú ìà-÷ðééðéú àéðä úåôñú, äáãì æä òöîå äåà äñéáä ùàéï òëå"í éëåì ì÷ãù áú éùøàì, åàéï æä ÷ùåø ëìì ìçåñø äúàîä àéùé áéï òëå"í ìéùøàì, àìà áùåðé îäåúé áäáðú îåùâ äàéùåú ä÷ééí àöì ëì àçã. åàí ëê, àéï ìäùååú áéï çéñøåï æä ìçéñøåï ä÷ééí á÷éãåùé òøååä, ëúéøåöå ùì äøùá"à [8].

ùéèú äøùá"à ëàï, ùçåñø äàôùøåú ùì àéùåú áéï òëå"í ìéùøàì ðòåõ áäáãì äîäåúé áäáðú ÷ùøé äàéùåú ùìäí, îòåøøú ð÷åãä ðåñôú ìòéåï. ìëàåøä, éù î÷åí ìçì÷ áéï ùðé ñåâé äàéùåú áòðééï æä. àéðä ãåîä äô÷òú àéùåú ÷ðééðéú àöì òëå"í ìäô÷òú àéùåú ùì "áòåìú áòì" àöì éùøàì. áøàùåðä, îñúáø ùäçéñøåï äåà áòëå"í, ìàîåø: àéï äòëå"í îñåâì ìéöåø àéùåú ëæàú. åàéìå áùðéä, àéï äçéñøåï áéùøàì; äåà îöéãå îñåâì ìéöåø àéùåú ëæàú, ùäøé äîöéàåú ùì "áòåìú áòì" îãáøú áòã òöîä, åòåã ùâí áéùøàì äàéùåú ðâîøú òì éãé ðéùåàéï, ùðéúï ìøàåúí ëîòéï "áòåìú áòì". äçéñøåï äåà áàéùåú, ãäééðå ùàéùåú îñåâ æä àéðä øìáðèéú åàéðä îçééáú áéùøàì [9]. òì ôé æä ìà ðîöà áùåí î÷øä ÷ðééï àéùåú àöì âåé, ëé äåà ìà éåëì ìéöåø àåúå, àáì ìôòîéí àðçðå òùåééí ìäçìéè ù"áòåìú áòì" îùîòåúéú àöì éùøàì, àâá äòåáãä ùäéà îùîòåúéú ìâáé ä"ùåúôä" ì÷ùø, äðëøéú. 

åéù ìöééï ùúé ãåâîåú. äìàå "ìà úúçúï áí" àåñø áéàä ùäéà "ãøê çúðåú", àê àéðå àåñø æðåú. äåàéì åëï, ñåáø øáà (éáîåú òå.) ùàéï ìäáéï ùäôñå÷ àåñø áéàú âåéä, ëé àéï áä úôéñú ÷éãåùéï, åìà ùééê ìãáø òì "çúðåú". ìëï äåà îôøù ùùáòú äòîîéí äí ùðàñøå ëàï ìàçø ùðúâééøå. àáì äøîá"í ôåñ÷ (àñåøé áéàä é"á, à) ùäìàå ðåäâ áðëøéåú îîù, ùìà ëãòúå [10]. àåìí ëéöã ðùéá òì èéòåðå ùì øáà? ðéúï äéä ìåîø ùìäìëä, "ãøê çúðåú" àéðä ãåøùú àéùåú áîåáï àîéúé, åäòé÷ø ùäáéàä ìà úùà àåôé ùì æðåú. àáì úùåáú äá"ç (àáï äòæø ñé' èæ) ìùàìä æå ùåðä:

  "ãðéùåàéï àéëà áâåéä îãàéöèøéê àùú éôú úåàø ìîéùøé àùú àéù, àìîà ãàéëà àéùåú åðéùåàéï áâåéä, àò"â ã÷éãåùéï ìà úôñé áâåéä, ðéùåàéï îéäå àéëà áâåéä".

  îãáøéå éåöà ùìöåøê àéñåø "ìà úúçúï", îåâãøú "áòåìú áòì" ëàéùåú âí áéùøàì, äåàéì åäéà îçééáú áòëå"í.

ãåâîä ùðéä ðáéà îãáøé äøîá"ï á÷ùø ìéôú úåàø (ãáøéí ë"à, éá-éâ). ùéèúå äéà ùâéøåúä ùì éôú äúåàø àéðä âîåøä, îôðé ùîâééøéí àåúä òì ëøçä. åìëï, àôéìå àí òùúä àú ëì ñãø äôøùä, ùàæ àåîøú äúåøä "åàçøé ëï úáà àìéä åáòìúä åäéúä ìê ìàùä". åæå ìùåðå:

"àîøå áñôøé àéï ìê áä àìà îöååú áòéìä. ðúëååðå ìåîø ùàéï ÷éãåùé ëñó åùèø úåôñéï áä, åâí äáòéìä ìà ìùí ÷éãåùéï, ùãéðä òãééï ëòåáãú âéìåìéí ùàéï ÷éãåùéï úåôñéï áä...åîôðé ùàîø åäéúä ìê ìàùä éåøä ùäéà àùúå âîåøä, åàí æðúä úçúéå úéãåï ëàùú àéù...àí àëï äéà àùúå ìâîøé ëé äúåøä ä÷ðúä ìå".

äøîá"ï îöééï ùàéï ÷éãåùéï úåôñéï áä îôðé ùãéðä ëâåéä, åìëï éù ø÷ îöååú áòéìä, åâí æàú ùìà ìùí ÷éãåùéï (ëæëåø, øàéðå ãòä ù"áòåìú áòì" àéðä öøéëä ëååðä). åéù ìùàåì, îãåò äòåáãä ùãéðä ëâåéä îåáéìä ìîñ÷ðä ùäéà éëåìä ìäôåê ìàùúå òì éãé "îöååú áòéìä" áìé ÷éãåùéï? ìëàåøä, ìà äøååçðå ëìåí, ëé äìà âí áæä éù çéãåù âãåì - äéëï îöàðå ùéùøàì éëåì ìùàú âåéä òì éãé "áòåìú áòì"? îäøîá"ï îùîò ùâí àí ðàìöéí ìçãù àéùåú áéï éùøàì ìâåéä, îñúáø éåúø ìòùåú ëï ùìà òì éãé ÷éãåùéï. îëàï ðøàä ëñáøúðå äð"ì, ùâåé áëì î÷øä àéðå éëåì ìéöåø àéùåú ÷ðééðéú, åòì áòééä æå àé àôùø ìäúâáø. àáì ìéöåø îöéàåú ùì àéùåú, áååãàé áéëåìúí ùì éùøàì åùì òëå"í ëàçã, åìîøåú ùáãøê ëìì ãáø æä àéðå îñôé÷ ìâáé éùøàì, ëàï "äúåøä ä÷ðúä ìå" áàåôï éåöà îï äëìì [11].

ç. "ìà úøöç" áâåééí

áæîï äàçøåï øàä àåø îàîø úåøðé, äîñúîê áéï äéúø òì ñåâééúðå òì îðú ìäåëéç ùøöéçú âåééí àéðä àñåøä îòé÷ø äãéï. ú÷ìä îöòøú æå éöàä îéãéå ùì îçáø äîàîø, áéï äùàø, îùåí ùèòä áäáðú äøàùåðéí. ðúéçñ ìòðééï æä ëàï ò÷á ñîéëåú äôøùéåú ìðåùà ùìðå, åàí ãøê àâá ðúøåí áîòè ìú÷ï àú äôâí áëáåã úåøúðå ùâøí àåúå îàîø, ðöà ðùëøéí [12].

äîçáø îöééï, ùäîéòåè îçéåá éùøàì òì àùú òëå"í äåà "àùø éðàó àú àùú øòäå", äðàîø ìâáé äòåðù, åàó òì ôé ëï ñáåøéí øàùåðéí øáéí ùìà ø÷ äòåðù äúîòè, àìà äàéñåø, åìëï àùú òëå"í îåúøú îãàåøééúà ìéùøàì. âí äøàùåðéí äàåñøéí àéðí ñáåøéí ù"ìà úðàó" ðàîø ìâáé àùú òëå"í, àìà ùäàéñåø ðìîã îî÷åí àçø, ëâåï "åãá÷ áàùúå", àå "àùú éôú úåàø". îëàï ùëì äøàùåðéí ñáåøéí ù"ìà úðàó" àéððå àåñø àùú òëå"í ìéùøàì. åàëï éù ìä÷ùåú, ëéåï ùäîéòåè äåà ø÷ îòåðù, îðééï ìðå ìäúéø àú òöí äìàå? ìæä òåðä äîçáø åîçãù, ùëðøàä ù"ëì äøàùåðéí äáéðå ùëéååï ùäúåøä ðéúðä ìéùøàì, àîøéðï ìòðééï äçìú äöéååé ëìôé âåééí, ãñâé áâéìåé îéìúà áìáã ìîòèí" [13]. åäðä òåðù îéúä áøöéçä ðàîø ãåå÷à áäåøâ éùøàì, ëãøùú äîëéìúà òì "åëé éæéã àéù òì øòäå". åìëï áäúàí ìëìì ùèáò äîçáø, àéï àéñåø áäøéâú âåé, ùëï "àéï ñáøä ù'ìà úøöç' éäéä ùåðä" îàéñåø ðéàåó. 

ìàåø äãéåï ùìðå áñåâéä æå, ðåëì ìòîåã áð÷ì òì äùâéàä ùáèéòåï äæä. øàùéú, éù ìöééï ùëîä øàùåðéí àëï ñáåøéí ìâáé àùú òëå"í, ùòöí äöåøê áîéòåè äòåðù îòéã ùéù àéñåø ãàåøééúà, åìãáøéäí ðôì äéñåã ùòìéå áðä äîçáø. öééððå ìòéì ùãáøéí àìä ðîöàéí áúåñôåú ùðõ ìòáåãä æøä åáúåñôåú îäø"é îáéøéðà (òééï ìòéì â), åëï äáàðå ùéèä æå áùîí ùì äéøàéí (ìòéì á) [14] åø' àìéäå îæøçé.

àåìí ìîèøú äãéåï ðúòìí îï äî÷åøåú äðæëøéí. âí ëê, àé àôùø ìäåëéç îï äùéèä äîúéøä àùú âåé ìéùøàì (øùá"à åøéèá"à), àå äàåñøú àùú âåé àáì ìà îùåí "ìà úðàó" (ëùéèú äúåñôåú), àú éñåãå ùì îçáø äîàîø, ùîéòåè îòåðù îñôé÷ ëãé ìäúéø àú äàéñåø ëìôé âåééí. àåìé äéä î÷åí ìäòìåú éñåã ëæä àéìå ùú÷å äøàùåðéí îìðî÷ àú ãòúí, àáì äøé ëåìí ôä àçã ðåúðéí äñáø àçø, ãäééðå "àéï àéùåú ìòëå"í", ùäåà äñáø î÷åîé äùééê ø÷ ìâáé àùú àéù, åîéåñã òì äúëåðåú äîéåçãåú ùì ä÷ùø äæåâé áòëå"í ìòåîú äàéùåú ùðåäâú áéùøàì, ëôé ùôéøèðå. äøàùåðéí àëï îùúîùéí áòé÷øåï æä ìäñáéø ãéðéí ðåñôéí äùééëéí ìàéùåú áòëå"í, ëâåï ùàéðå éëåì ì÷ãù áú éùøàì (øù"é áñåèä ùäåáà ìòéì à), åùàéðå áúåøú âéèéï å÷éãåùéï (øéèá"à ÷éãåùéï ëà:). åòì ëï àéï àôùøåú ìäöéò äñáøéí àçøéí. àãøáä, îï äòåáãä ùäøàùåðéí îáññéí àú ääéúø áàùú òëå"í òì ùìéìú äàéùåú, îùîò áòìéì ùëàùø îãåáø áàéñåøéí àçøéí ùáäí èòí æä àéðå ùééê, àæé ø÷ äòåðù îúîòè, ëôé ùî÷åáì áëì î÷åí åëôùèåú äñåâéä á÷éãåùéï éè.. åáëï, îåëç îãáøé ëì äøàùåðéí ùàéðí ñåáøéí àú çéãåùå ùì îçáø äîàîø äð"ì. 

ìòðéåú ãòúé, äãáøéí äàìä áøåøéí îöã òöîí, àê äí òåìéí áöåøä îôåøùú îãáøé ä"âåø àøéä" ùäáàðå ìòéì (ã-ä). ëæëåø, äåà ùåàì ëéöã éúëï ìäúéø àùú òëå"í ìéùøàì, áòåã ùäéà àñåøä ìòëå"í òöîí, åäøé ìà éúëï ùãáø ùðàñø ìòëå"í éäéä îåúø ìéùøàì? åòì ëê äåà òåðä, ù"àöì éùøàì ìà äåé àéùåú åìâáé éùøàì ðçùáú ôðåéä". ìôé æä, àìîìà äòåáãä ùìâáé éùøàì àéï æä îåâãø ëàéùåú, äééðå àåñøéí àåúä ëàùú àéù îùåí ùàé àôùø ìäúéø ìéùøàì îä ùàñåø ìâåé, åìà äééðå àåîøéí ùñâé áâéìåé îéìúà ìîòè àú äàéñåø. åàí ëê äãáø ôùåè ùìâáé àéñåø øöéçä àéï äáãì áéï éùøàì ìáéï âåé, åëì äùåðé äåà ø÷ áçåîøú äòåðù. ðîöàú äñáøä ìçì÷ áéï ðéàåó ìáéï øöéçä îôåøùú áãáøé ä"âåø àøéä", ùìà ëãáøé äîçáø ùàéï ñáøä ìçì÷ áéðéäí. åäðä îçáø äîàîø äáéà àú äâåø àøéä ëúðà ãîñééò, åìà äøâéù ùãáøéå ñåúøéí àú ùéèúå [15].

---