ôéøåøé ò÷éãä / äøá éò÷á îãï

ôúéçä

ä÷ùø áéï ä÷á"ä ìáéï äèåá åäîåñø, ä÷ùø áéï îöååúéå ìèåá åìîåñø åäéçñ áéï æé÷ú äàãí ìèåá åìîåñø ("äèáòé") ìáéï æé÷úå ìîöååú ä÷á"ä, äòñé÷å îàæ åîòåìí àú äôéìåñåôéí, äôøùðéí åäåâé äãòåú, áðé áøéú åùàéðí áðé áøéú, åáòé÷ø áôøùä ùáòéåú àìå îúð÷æåú ìúåëä, ôøùú äò÷éãä. åùúé áòéåú ðôøãåú ÷ééîåú áîòùä äò÷éãä:

äàçú - àí ððéç ùùçéèú éöç÷ äéúä îòùä áìúé îåñøé, äéàê öéååä ä÷á"ä òìéä.

äùðéä - îàåúä äðçä, äàí äéä òì àáøäí ìäòãéó àú öå ä÷á"ä åìòùåú îòùä áìúé îåñøé, àå ìäòãéó àú öå äîåñø åìîøåã áöå ä÷á"ä.

ìàçøåðä òñ÷å áëê îòì áîåúéðå ëàï áéùéáä - ùðéí. äøá òæøà áé÷ áãó ÷ùø 530 (ùáú åàøà) , åîòè àçøéå ëúá òì ëê áäøçáä øáä ø' îðùä òðæé (ìäìï î"ò) áîàîøå äî÷éó áòìåï ùáåú 147 ("ëé áéöç÷ é÷øà ìê æøò - îåñø åò÷éãä"). äîùåúó ìùðé äëåúáéí äåà äúôìîñåúí áîàîøéäí òí äôéìåñåó äðåöøé äãðé ñøï ÷éø÷âåø åîñ÷ðúí äãåîä òì ä÷ùø äîçåéá áéï ä÷á"ä áòöîå åáéï äîåñø (áîàîøå ùì äøá áé÷), àå áéï äåôòúå åîöååúéå ìáéï äîåñø (áîàîøå ùì î"ò).

ãìä äéøéòä áîñâøú æå îìä÷éó àú äðåùà ëåìå, åìà àëúåá àìà ð÷åãåú áåããåú ùáäï àðé çåì÷ îáçéðä ò÷øåðéú òì îñ÷ðåúéäí ùì äùðéí. úçéìä úéòùä ääáçðä äçùåáä áéï ùðé äîàîøéí äð"ì, åàçø ëê àçìå÷ òì ëì àçã îäí ìçåã.

çì÷ à'

à.

äøá áé÷ äúééçñ áòé÷ø ìùàìú îåñøéåúå ùì ä÷á"ä áòéðé àáøäí, åìùàìä àéê öéååä òì ùçéèúå ùì éöç÷ äçó îôùò. ùàìú äúðäâåúå ùì àáøäí áîàîøå ùì äøá áé÷ äéà îùðéú. àáøäí äàîéï ùîöååúå ùì ä÷á"ä äéúä îåñøéú àó ùìà éãò ìééùáä òí äîåñø ëôé ùäåà äáéï àåúå, åîîéìà ìà òîãä ìôðéå ùàìä îåñøéú àîéúéú ááåàå ì÷ééí àú öå ä'. áéçñ áéï ä÷á"ä åäîåñø ðæ÷÷ äøá áé÷ ìùàìúå äîôåøñîú ùì ñå÷øèñ, äàí îòùä èåá äðòùä áøöåï äàì äåà èåá îùåí ùäàì çôõ áå, àå ùäàì çôõ áå ëéååï ùäåà èåá. äáòéä áàôùøåú äøàùåðä äéà, ùäéà ùåììú ìîòùä ëì ÷ðä îéãä ìäâãøú äèåá åäîåñøé ôøè ìòåáãä ùäåà øöåï äàì. äáòéä áàôùøåú äùðéä äéà, ùîääðçä ùìà ééúëï ùäàì äåà øò òåìä, ùäåà çééá ìøöåú áèåá åáîåñøé, ùìäí éù çå÷éí îùìäí, åîùîò ùä÷á"ä ëôåó ìçå÷ îåñøé òöîàé å÷ãåí ùìà ð÷áò òì éãå.

äøá áé÷ îöéò ìæäåú àú ä÷á"ä òí äèåá, åáëê äåà ðéöåì îï äöåøê ìáçåø áéï ùðé öéãéä ä÷ùéí ùì ùàìúå ùì ñå÷øèñ ("äãéìîä äàôìèåðéú" ëìùåðå). îöã àçã éù ÷ðä îéãä àåáéé÷èéáé ìäâãøú äèåá åäîåñøé, åìà ø÷ ùæäå øöåï äáåøà. îöã ùðé - ä÷á"ä àéðå ëôåó ìîòøëú çéöåðéú ìå, ùäøé äåà òöîå äèåá. åëùí ùëì àçã îàéúðå àéðå àãí ëéååï ùäåà øåöä ìäéåú àãí, àìà äéåúå àãí æåäé æäåúå äéñåãéú, ëê ä÷á"ä äåà èåá ìà îëéååï ùäåà øåöä áèåá àìà îëéååï ùäåà æää òéîå.

á.

îùúé ñéáåú òé÷øéåú ìà ðøàéú ìé äâãøúå ùì äøá áé÷:

à. ìòðéåú ãòúé ìà ðéúï ìæäåú àú ä÷á"ä òí ùåí îåùâ äòùåé ìäéúôñ áúåãòúðå ëîåùâ ðôøã îîðå éúáøê. åäøé äèåá åäîåñøé òùåééí ìäéúôñ áúåãòúðå ëîåùâéí ðôøãéí äòåîãéí áôðé òöîí âí áìà ìæäåúí òí ä÷á"ä.

á. àîðí òì ôé äøîá"í (òééï ìîùì îåøä ðáåëéí â', éá) äèåá îæåää òí äùìéîåú. àê áîåùâé äîåñø äî÷åáìéí àöì äøàùåðéí åáìùåððå - äèåá äåà ãáø ðøöä åðáçø. ìà ééúëï ìäâãéø îéùäå ëèåá àí àéðå éëåì ìäéåú âí øò àéìå øöä áëê. ëîå ëï ìà ééúëï ìäâãéø îéùäå ëøò àí àéï ìå áçéøä çåôùéú ìäéåú èåá éåúø. ìãåâîä - òõ äôøé äîùåáç àéðå 'èåá' îöã òöîå (àìà èåá ìðå áìáã ëéååï ùàðå øåöéí áå), åòõ ÷åöðé àéðå 'øò' îöã òöîå (àìà ìðå áìáã) îùåí ùòöéí àìå àéï ìäí áçéøä åàôùøåú ìùðåú àú îöáí. ìçéìåôéï, ìà ééúëï ùîéùäå éçåù áèåá àéìåìà äéä ìå øöåï ìäéåú áîöá æä åìà áîöá àçø. åëï ìà ééúëï ùîéùäå éçåù áøò áìà øöåï ìùðåú àú îöáå. ìëï ìîùì, îöáå ùì çøñ äðùáø àéðå øò îùì öðöðú áãåìç äîåöáú áî÷åí ôàø, îùåí ùàéï ìùðéäí øöåï ìùðåú àú îöáí. òì ôé æä ëáø ðéúï ìäâãéø àú ä÷á"ä 'ëèåá' ø÷ îëéååï ùäåà øåöä áèåá åìà æää òéîå. àãøáä, ä÷á"ä äåà èåá ãå÷à îëéååï ùéëì, àéìå øöä áëê, ìáçåø áøò.

åùåá òåìä ùàìúå ä÷ùä ùì ñå÷øèñ - äàîðí éù ÷ðä îéãä àåáéé÷èéáé ìèåá, åîäðçúðå ùä÷á"ä äåà èåá - òåìä ùäåà äéä çééá ìáçåø áå, àå ùîà àéï ëìì ÷ðä îéãä àçø ìèåá îìáã äéåúå øöåï ä÷á"ä.

àðå ðëðñéí ëàï ìäâãøú ùàìåú áòìåú ðéñåç îòé÷, äðúåðåú áîéìëåã ôðéîé, åìëï àðå ðåèéí ìçîå÷ îìçùåá òìéäï. áöòéøåúé ðäâå àôé÷åøñéí ìäöèòöò áùàìä äìåâéú, äàí éëåì ä÷á"ä ìáøåà àáï ëä ëáéãä ùìà éåëì ìäøéîä. äí àäáå ìùîåò àú öéøåó äîéìéí 'ä÷á"ä àéðå éëåì', öéøåó ùàãí îàîéï îú÷ùä ìäòìåú òì ãì ùôúéå.

äîéìëåã äôðéîé ÷ééí àó áùàìåú ôùåèåú éåúø åéñåãéú éåúø. ìîùì - äàí éëåì ä÷á"ä ìäéåú (òì ôé øöåðå) áìúé ùìí? äàí äåà éëåì (áøöåúå) ìäéåú çìù? äàí äåà éëåì ìäéåú øò? åòåã åòåã. òöí éëåìúå åìå áëåç ìäéåú áìúé ùìí, ôåâîú áòéðéðå àú ùìîåúå, åîöã ùðé - àí àéðå éëåì ìîîù øöåðå áëê - àó æä îäååä çåñø ùìéîåú.

ôéúøåï äîéìëåã èîåï ìòðéåú ãòúé áëê, ùîöéàåúå ùì ä÷á"ä ëôé ùäåà öøéëä ìäéåú ÷åãîú áòéðéðå ìäâãøú ëì îåùâ. äùìîåú åä÷éåí, äëåç åäàçãåú, äí îåùâé îùðä ùàåúí àðå îâãéøéí ìòöîðå òì ôé äëøúðå àú äáåøà åîúåê ðéñéåï ìãîåú öåøä ìéåöøä. åäåàéì åäâãøúí äøàùåðéú ùì îåùâéí àìå äéà îëåç äåôòåú ùì äáåøà áòåìîå, äùàìä äàí ðéúï ìäöîéã àìéå úàøéí äôåëéí ùì çì÷éåú, äòãø, çåìùä åùðéåú äí ðéñéåï ìùàåì äàí ðéúï ìæäåú àú äùìîåú òí äçì÷éåú, àú ä÷éåí òí ääòãø åëãåîä. ëàï áøåø ùäçñøåï äåà áòöí äùàìä åìà áäëøúðå åáäâãøúðå ìòöîðå àú îöéàåúå ùì ä÷á"ä.

â.

ëì æä ìòðéåú ãòúé ðëåï áîåùâéí ùîòöí èáòí ÷ùåøéí áäëøç. äùìí äåà ùìí îëéååï ùæåäé úëåðúå äáñéñéú åìà îëéååï ùäåà øåöä áëê, åëê âí ä÷ééí, äçæ÷ åäàçã. àê îåùâ ëîå 'èåá' ÷ùåø îòöí îöéàåúå áøöåï. ä÷á"ä òì ôé äðçúðå, àéðå 'èåá' ëãáø îåáï îàìéå. îòöí äâãøúðå àú äîåùâ 'èåá' - ä÷á"ä äåà èåá îëéååï ùäåà øåöä ìäéåú èåá. ä÷á"ä äåà 'îåñøé' òì ôé ëììé äîåñø äð÷åèéí áéãéðå - îùåí ùäåà øåöä ìäéåú ëæä.

ëàï ðùàì ùúé ùàìåú: à) äàí éëåì ä÷á"ä ìäéåú ìà èåá åìà îåñøé òì ôé äâãøúðå äî÷åáìú ìîåùâé äèåá åäîåñøé? äúùåáä äéà - áäçìè ëï. á) äàîðí ééúëï ùáî÷øä ëæä éçåù äàãí äèåá åäîåñøé øâùé ñìéãä åáåæ ëìôé ä÷á"ä ëùí ùäåà çù ëìôé ëì ðáøà øò åáìúé îåñøé? æåäé ùàìä ùåðä î÷åãîúä, åððñä ìäúîåãã òéîä.

çåù äùéôåè ùì äàãí òì òøëé äèåá åäîåñø åáçéøúå áäí äåà äîöôåï. äàãí ðåìã òí äîöôåï, å'èáò äðôù äàðåùéú ììëú áãøê äéùø' (àåøåú äúùåáä ôø÷ à'). àê äîöôåï àéðå ãáø äîåáï îàìéå, åàó ùäåà îåáðä áèáò äðôù äàðåùéú, äåà àéðå çì÷ îðôùí ùì áòìé äçééí. äîöôåï äåà äîøëéá äòé÷øé áöìí à-ìäéí ùáàãí. ä÷á"ä áøà àú äàãí òí çåù ùéôåè òì òøëé èåá åøò äãåîä ëëì äàôùø ìæä ùì ä÷á"ä òöîå, åòí øöåï äãåîä ìøöåðå ùì ä÷á"ä òöîå [1]. îöôåðå ùì äàãí îãøéê àåúå àì òøëé äîåñø äéãåòéí ìðå, ëéååï ùäàãí ðáøà áöìí à-ìäéí, åëéåï ùä÷á"ä çôõ áòøëéí àìå. ìëï àéìå çôõ ä÷á"ä áòøëéí àçøéí îàìå äéãåòéí ìðå äéåí (ìîùì - ùôéëåú ãîéí, ù÷ø åâðéáä), åàãí äéä ðáøà áöìí à-ìäéí - äéä îöôåðå ùì äàãí îëååï àåúå ìàåúí òøëéí, åúçåùåúéå ëìôé ä÷á"ä äçôõ áòøëéí äðëåðéí äéå ëúçåùåúéðå äéåí ëìôé ä÷á"ä. àê àéìå ìà ðáøà äàãí áöìí à-ìäéí - äéä îôúç ìòöîå òøëéí ììà ÷ùø ìøöåðå ùì ä÷á"ä, åééúëï ùìà äéä îôúç ìòöîå òøëéí ëìì, àìà äéä çñø îöôåï, åòøëéå ùì ä÷á"ä ìà äéå îòðééðå. äàãí äéä îúééçñ àì ä÷á"ä ëàì áòì ëåç åòöîä áìáã (îä ùîáéò ùí 'à-ìäéí'), åìà ëàì áòì òøëé îåñø åèåá (îä ùîáéò áòé÷ø ùí äåé"ä), åáîåùâéí ùìðå - ëì àãí äéä áòì îåèéáöéä ãúéú ëùì òåáãé òáåãä æøä ùäàì áîåùâéäí àéðå àìà áòì ëåç àê ìà áòì òøëé îåñø, åëê äí òåáãéí àåúå. äí ùåøôéí àú áðéäí áàù ìàìäéäí ëéååï ùäí ðëðòéí ìëåçå åòöîúå, åìà îúåê úçåùä ùäí òåùéí àú äèåá åàú äðëåï. äí àéðí îöôéí ëìì îàìäéäí ìâéìåé òøëé îåñø åèåá ìà áäúðäâåúå òéîí, ìà áîä ùäåà îöååä òìéäí ìòùåú åìà áîä ùäåà îöôä îäí áäúðäâåúí.

éù ãîéåï áéï äâéùä äàìéìéú ùäæëøðå ìáéï âéùúå ùì éùòéäå ìéáåáéõ' (òééï áñôøå ''éäãåú, òí éäåãé åîãéðú éùøàì'', òîåãéí 27-26), ùàéðå îééçñ ìáåøà åìîöååúéå îéãåú åîåñø, àìà øåàä àåúï ëâæéøåú áìáã. ëê ìîã àó àú îöåÇú "åàäáú ìøòê ëîåê àðé ä' " - äëì îöã äÇîÌÀöÇåÌÆä åìà îöã äîåñø. àú öééúðåúå ùì àáøäí áöå ìùçåè àú áðå äåà øåàä ëäúôúçåú çéåáéú áéçñ ìäúðäâåúå ä÷åãîú áôøùú ñãåí, ëùòøòø òì îùôèå ùì ä÷á"ä (ùí òîåãéí 392-293, åòééï áîàîøðå "ãøê ä' åãøê äöã÷ä åäîùôè" á÷åáõ 'îîìëú ëäðéí åâåé ÷ãåù'). åùåá - ä÷á"ä àéðå àìà îÀöÇåÌÆä, åìà îúååä ãøê ìãåâîä áîéãåú åáîåñø. äåà î÷åø ñîëåú åìà î÷åø äæãäåú.

àîðí, áãáø àçã çùåá (åìãòúé çùéáåúå âãåìä, àê îùðéú) ùåðä ìéáåáéõ' îï äâéùä äàìéìéú äð"ì. äâéùä äàìéìéú îËðòú òì éãé ôçã çéöåðé îëåçå åòåöîúå ùì äàì åæåäé ñéáú öééúðåúä. ìéáåáéõ' îåðò îëåç äëøä ôðéîéú áñîëåúå ùì äáåøà, åéøàú à-ìäéí ùì àáøäí äéà éøàú äøåîîåú, åìà éøàú äòåðù ëàöì òåáãé òáåãä æøä. áëê éù ìãòúé ãîéåï áéï ìéáåáéõ' ìáéï òîðåàì ÷àðè, ùàåúå ãçä ìéáåáéõ' áú÷éôåú (ùí, òîåã 27). àöì ùðéäí äîðéò äòé÷øé äåà äëøú äàãí àú çåáúå äôðéîéú ëìôé äöå äîçééá àåúå, åëðéòúå ëìôéå. àìà ù÷àðè ãéáø òì ä'öå ä÷èâåøéàìé' äëììé, åìéáåáéõ' òì öå äáåøà (åàöì ùðéäí àéï ìîöôåï åìîéãåú èåáåú òøê àîéúé îöã òöîå [2]).

øòéåï æä ùì äòøöú àì áùì ëåçå ììà ÷ùø ìèåáå åøîúå äîåñøéú îåëø ìðå âí îòáåãú äàìéìéí äîåãøðéú. ëîä îàìéìé äáîä, àìéìé äëãåøâì, àìéìé äàéâøåó åàìéìé äæîø ùì ãåøðå äéå îåùçúéí òã òî÷é ðùîúí, åàó òñ÷å áôìéìéí, áøîàåéåú åáùôéëåú ãîéí. àê äñåâãéí ìäí äîùéëå ìäòøéöí áùì ëåçí åëùøåðåúéäí (úåôòä æå îçìçìú ìîøáä äöòø àó ìúçåí äîðäéâåú äôåìéèéú. ëåç, òåöîä, îöìéçðåú åäåôòä îøùéîä äí îåùà ìäòøöä åìáçéøä 'àìéìéú' îï äñåâ äðæëø). åîä ìðå ëé ðìéï òì òåáãé òáåãä æøä ÷ãîåðéú, ùáðå àú îùðúí òì éñåãåú àìå?

àê ëéååï ùäàãí æëä åðáøà áöìí à-ìäéí - ðèò áå ä÷á"ä àú øöåðå ùìå ëîãøéê åîëååï ìòøëéí ùä÷á"ä çôõ áäí. îëéååï ùëê, òøëéí àìå ðùôèéí áòéðé äàãí ëòøëéí ðëåðéí, èåáéí åîåñøééí àó ëùäí òåîãéí ëùìòöîí. äàãí éëåì àéôåà ìäâãéø àú äòæøä ìéúåí åìàìîðä ëòøê îåñøé åèåá îçîú ùéôåèå ùì îöôåðå, åìà ìäâãéøí ëèåáéí ø÷ îçîú ùä÷á"ä öéååä òìéäí. äåà éëåì ìäâãéø àú ääúðëìåú ìçìù ëãáø øò ìà ø÷ îçîú ùä÷á"ä àñøä, àìà âí îçîú öå îöôåðå ùìå äðåâã äúðëìåú æå, åæäå äîåñø äèáòé.

æåäé äñéáä ùîäø"é ÷åìåï ôñ÷ [3], ùàùä ùáâãä ááòìä åðàôä òí æø - àñåøä òì áòìä àó àí ìà éãòä ùä÷á"ä àñø òì äðéàåó, ëéååï ù"îòìä áå îòì" åòùúä ãáø ùàó ìôé öå äîöôåï äåà áâéãä áàìåó ðòåøéä.

ðñëí åðàîø, ùäèåá äåà èåá îëéååï ùä÷á"ä çôõ áå. àê áðéâåã ìçáøé ëú ä'àùòøéä' ùäáéà äøá áé÷, äùåììéí ëì ÷ðä îéãä àðåùé ìäáãìä áéï èåá ìøò åîâãéøéí àú äèåá ëãáø ùä' çôõ áå åàú äøò ëãáø ùä' îåàñ áå, äøé ìãáøéðå - ìàçø ùä÷á"ä çôõ áå åáøà àú äàãí áöìîå - î÷áì äèåá äâãøä àåáéé÷èéáéú áùéôåèå ùì äàãí ìà ø÷ îçîú äéåúå öå ä'.

ã.

ëàï àðå îâéòéí ìöå äò÷éãä åìùàìä áîä äøäø àáøäí áùìåùú éîé ìëúå îáéúå àì äî÷åí àùø àîø ìå ä'. äøá áé÷, äîæää àú ä÷á"ä òí äèåá, ðàìõ ìùéèúå ìåîø, ùàáøäí äàîéï ùöå ä' ìùçåè àú éöç÷ äåà îåñøé, ùäøé ìà ééúëï ëìì ùä÷á"ä éöååä ãáø àçø. áëê ìòðéåú ãòúé ùåìì äøá áé÷ îï ä÷á"ä àú çåôù äøöåï. æàú åòåã, îãáøéå ùì äøá áé÷ òåìä, ùàéï ùåí éëåìú ìàãí ìâìåú òì ôé ùëìå ÷ðä îéãä àåáéé÷èéáé ùé÷áò îäå ãáø îåñøé, ùäøé àí ééúëï ùäøéâú éöç÷ äéà îåñøéú, ëáø àéáã äàãí ëì çåù ùéôåè áîåñø. ùåá çæøðå ìñáøä äéùðä åäîåëøú, ùìà ðåúø ìå ìàãí àìà ìöééú ìáåøàå.

îòìúå ùì äøá áé÷ òì äåâé äöééúðåú ëòøê éçéã äéà, ùìãòúí äöééúðåú äéà ëðéòä ìùîä ìòìéåðåúå ùì ä÷á"ä, åàéìå áîùðúå ùì äøá áé÷ - òøëä ùì äöééúðåú ùäéà ÷áìú äèåá, àìà ùàéï ìàãí îåùâ îäå äèåá åîãåò äåà èåá. çéãåùå ùì äøá áé÷ áëê äåà çùåá, àê ìòðéåú ãòúé àéððå îñôé÷.

ä.

ìäáðúðå, òøëå ùì äîåñø äàðåùé åäèáòé, ëìåîø - öå äîöôåï, äåà áëê ùðéúï ìäöéá ìå ÷ðä îéãä àåáéé÷èéáé åáø äùâä òì éãé äàãí òöîå [4]. öå äò÷éãä îáèà òì ôé æä ìà ø÷ àú îä ùàéðå îåùâ òì éãé äàãí áùì ÷åöø ùëìå åäáðúå àú äîåñøé áàîú. öå äò÷éãä, òì ëì îåøàåúéå, îáèà àú äáìúé îåñøé áàîú, åòì àáøäí äéä ìäçìéè äàí äåà îòãéó àú öå îöôåðå àå àú öå ä'. áð÷åãä æå (åø÷ áä!) àðé î÷áì àú ÷áéòúå ùì ÷éø÷âåø. áð÷åãä æå (åùåá, ø÷ áä!) ðúâìä ä÷á"ä ìàáøäí ëùìéè áòì ëåç åñîëåú (áùí à-ìäéí) åìà ëéåöø äîåñø åëçôõ áå. "àîéúú äéîöàå", ëìùåï äøîá"í (éñåãé äúåøä à', à), åäéåúå äáåøà, äîîöéà äëì éù îàéï, äøàùåï åäàçøåï, áëì àìå ðúâìä ä÷á"ä ìàáøäí ááäéøåú âîåøä. àê äåà ìà ðúâìä ìà ë'òåèä àåø ëùìîä' - áìáåùå - ùäåà îéãåúéå, îéãåú äçñã, äàîú (úôàøú) åäöã÷ (éñåã), åùàø îéãåúéå. îîéìà ðéúï ìäøçé÷ ìëú åìåîø, ùä÷á"ä ðúâìä áàåúå îòîã áöå ìà îåñøé. ìîøåú æàú àáøäí áçø áå îàäáä. ùí ðúâìä, ùàäáúå ùì àáøäí ì÷á"ä àéðä úìåéä áãáø, åàó ìà áîåñø. ä÷øò ùäçì áìéáå ùì àáøäí áéï ä÷á"ä ìáéï äîåñø, äöã÷ åäîùôè - äåà äåà äðéñéåï ùðúðñä áå àáøäí: äàí àäáúå åðàîðåúå ì÷á"ä îåçìèåú, àå çìéìä îåúðåú.

öå äò÷éãä âéìä ìà ø÷ òì ðàîðåúå ùì àáøäí, àìà âí òì çåôù øöåðå ùì ä÷á"ä, ùìøâò àçã ìà äéä 'ëáåì' áøöåðå àì äîåñø ùäåà òöîå éöø îøöåðå. àê äùòééú äîåñø ìøâò àçã äééúä çùåáä áòé÷ø îñéáä ùìéùéú: äúðú÷åúå ùì ä÷á"ä îï äîåñø ìøâò àçã àå ìùìåùä éîéí áåããéí, äáäéøä ìëì áàé òåìí åáòé÷ø ìàáøäí, ùäöå äîåñøé îàéï ëîåúå ùì ä÷á"ä "àì úùìç éãê àì äðòø" ðàîø áøöåðå äçåôùé ùì ä÷á"ä, ùéëì àó ìöååú ãáø àçø. ä÷á"ä äåà ùöéååä òì äîåñø áëáåãå åáòöîå, åîëàï åàéìê æäå äöå äîçééá.

å.

ëúáðå á÷èò ä÷åãí îùôè ðåøà ùàéï äðééø áñåáìå. ëúáðå ùä÷á"ä ðúâìä áîòîã öå äò÷éãä áöå áìúé îåñøé. ðéî÷ðå òì ôé ÷åöø ãòúðå, îãåò îúçééá îöá ëæä åàé àôùø áìòãéå. åòãééï äáòéä ùáîùôè æä îòé÷ä, åäéà îçééáú àú äðàîø áîãøù åáæåäø ä÷ãåù, ùäéä æä îòîã îéåçã ìçìåèéï, åäåà àéðå òúéã ìùåá òåã ìòåìí. îäø äîåøéä ðéúï äöå äîåñøé, åæä ìà éîåù òåã ëì éîé òåìí.

îëàï òåìä, ùìîòùä àðå îñëéîéí òí äøá áé÷ ìâáé ëì îä ùàçøé îòùä äò÷éãä. äöå ùì ä÷á"ä îåñøé, åàí äàãí áëåùø ùéôåèå äàéùé îâìä ñúéøä áéï öå ä' ìáéï äîåñø, äøé òìéå ìáãå÷ äéèá àú òöîå àí äáéï ìàùåøå àú öå ä', åäàí áàîú äåà ñåúø àú äîåñø âí áçùáåï ìèååç àøåê ùîòáø ìçéé àãí áåãã. àí ìà îöà äàãí âéùåø òì äñúéøä, òãéó ùéðéç ùöå ä' îåñøé, îàùø ùéðéç áåãàåú ùëåùø ùéôåèå ðëåï åöå ä' äéðå áìúé îåñøé.

ëàîåø, àðå îñëéîéí òí äøá áé÷ ìîòùä, àê ìà îèòîå. ìäáðúðå àéï æä îùåí ùäåà åèåáå àçã, àìà îùåí ùä÷á"ä çôõ áîåñø àó ùéëì ìøöåú áäôëå åäåà çôõ áå, åëê áøà àú äàãí - ëáòì ëåùø ùéôåè îåñøé áöìîå ùì ä÷á"ä. äðô÷à îéðä äéçéãä ìîòùä áéðéðå ìáéï äøá áé÷ äéà àôåà áéëåìúå ùì ä÷á"ä ìçøåâ î'èåáå', åëôé ùáà ìéãé áéèåé áôòí äéçéãä - áò÷éãä.

çì÷ á'

áçì÷ æä ùì øùéîúðå, ðòñå÷ áúâåáä ìîàîøå äîöåééï ùì ø' îðùä òðæé (ìäìï ëàîåø î"ò) áòìåï ùáåú 147 òì îåñø åò÷éãä. ëàîåø, î"ò òñ÷ áòé÷ø ìà áîåñøå ùì ä÷á"ä, àìà áçåáúå ùì àáøäí áòú ùäéä ÷øåò áéï úçåùúå äîåñøéú - äòååì ìéöç÷, ìáéï äöåøê ì÷ééí àú öå ä÷á"ä ìò÷åã (åìùçåè) àú áðå. î"ò îéöä äéèá ùéèåú øáåú îàìå ùéùáå òì äîãåëä áñåâéä æå, åàéððé øåàä èòí øá áëúéáú îùðä îñåãøú áòðééï áîñâøú æå ìàçø ãáøéå äîàéøéí. òí æàú, ëéååï ùàéï áéú îãøù áìà îçìå÷ú (åàðé îúôìì ùéæëðé ä÷á"ä áîçìå÷ú ìùí ùîéí!) àòéø äòøåú áåããåú òì ëîä îãáøéå ùì î"ò.

à.

î"ò äøáä ìòñå÷ áîùðúå ùì äôéìåñåó äãðé ñøï ÷éø÷âåø [5], åîãáøéå (òî' 81 ùí) îùîò ùäåà îñëéí òí ùéèúå, åîëì î÷åí, ìà äùéâ òìéä ëãøê ùòùä ìãáøéäí ùì äåâé ãòåú àçøéí. î"ò äöéá àú àáøäí îåì äâéáåø äèøàâé ('àâîîðåï' [6]) ùì ÷éø÷âåø, åîðä ùìåùä äáãìéí áéï àáøäí, 'àáéø äàîåðä' ìâéáåø äèøàâé. ääáãì äùðé áéï äùðéí (òî' 80) äåà, ùäâéáåø äèøàâé òåùä îòùä äî÷åáì åîëåáã áòéðé äçáøä, ìòåîú àáøäí äéåöà ðâã äðåøîåú äçáøúéåú, åàéðå æåëä ìãîòåú äùúúôåú ùì ä÷äì.

î"ò ñúí åìà ôéøù îä çùéáåúå ùì äáãì æä îìáã äâãìú ä÷åùé åä÷øáï ùì àáøäí áëê ùàéï îé ùéðçîðå. àê ääáãì äåà ò÷øåðé åçùåá, åäåà îîöä àú 'îøéãúå' ùì ÷éø÷âåø áîåøå åøáå äâøîðé äâì, ùðçùá îâãåìé äôéìåñåôéí áòú äçãùä, àí ìà äâãåì ùáäí [7]. áðéâåã ìúåøú äëììéåú ùì äâì, ùáä äàãí äôøèé àéðå àìà áéèåé ùì äëìì, ÷éø÷âåø îáññ àú úåøúå òì äöåøê ìîöåà æé÷ä éùéøä áéï äàãí äôøèé ëàéùéåú ðôøãú îï äëìì ìáéï áåøàå. æé÷ä æå çééáú ìäéåú éùéøä, áìúé àîöòéú åììà ëì îçéöä áéðå ìáéï áåøàå. àí äãøê ùäàãí éëåì ìäú÷ùø áä àì áåøàå àéðä àìà ãøê äëìì, äøé ìãòúå ÷ééîú ëàï îçéöä áìúé ðñáìú áéï äàãí åáéï ä÷á"ä. ìëï ìãòú ÷éø÷âåø îú÷ééí ä÷ùø áéï äàãí åáéï ä÷á"ä ø÷ îëåç äúðú÷åú îåçìèú îï äëìì. äúðú÷åú æå äéà ò÷øåðéú åìà î÷øéú, åìëï çééá äîòùä äâãåì ùì ä÷ùø òí ä÷á"ä (áî÷øä ãðï - äò÷éãä) ìäéåú îðåëø åæø åáìúé îåáï ìöéáåø, ìîùôçä, ìëì àãí åàôéìå ìéöç÷ òöîå. ÷éø÷âåø ëúá àú ñôøå 'çéì åøòãä' òì äò÷éãä úçú äùí äáãåé 'éåçðï äùåú÷' [8]. äùúé÷ä îáéòä ìãéãå ðéëåø îëì àãí åîï äçáøä áëìì. åáëê ùåðä àó àáøäí äùåú÷ îï äâéáåø äèøàâé, ùîçéöú äëìì îáãéìä áéðå ìáéï ÷åðå, åäåà àéðå îúøåîí ìîãøâúå ùì àáøäí.

÷éø÷âåø ñåîê øòéåï æä ìôéñ÷ä áàåðâìéåï ('çéì åøòãä', òî' 78 ìîòìä). àê ìãòúé, àéï æå àìà àñîëúà áòìîà, å÷éø÷âåø îáññ àú ãáøéå áòé÷ø òì ôéìåñåôéä ùéèúéú ùäåà éåöø éù îàéï. åàó ùìà îöàúé î÷åø éäåãé áøåø å÷ãåí ìñúåø àú ùéèúå áëê, àéï ñô÷ ùäøàé"ä ÷å÷ ìîùì, ñîê ùéèúå òì éñåãåú àçøéí, åìãáøéå - äôøè îåöà àú ÷éøáúå àì ä÷á"ä ãåå÷à îúåê æé÷úå àì äëìì. ãåîðé ùé÷ùä òì çåáù áéú äîãøù ìú÷åò éúãåúéå òì ÷éø÷âåø áëê, àó àí ðúòìí îï äàñîëúà äðæëøú ùì ãáøéå. ëëìì àåîø, ùòééðúé áëúáéí øáéí ùì ÷éø÷âåø, åìòðéåú ãòúé îòè áðé àãí äâéòå ìäéùâéí ëä îøùéîéí áçùéôú äçååéä äãúéú ùì ÷éøáú
à-ìäéí ëäéùâéå ùì ÷éø÷âåø. àê ÷éø÷âåø äéä ðåöøé ðàîï, åøáéí îãáøéå ðëúáéí îúåê àîåðúå äðåöøéú (ôøåèñèðèéú), åáîñôø (÷èï) ùì î÷åîåú àó äúééçñ ìàîåðú éùøàì ááé÷åøúéåú. éãéòúå áñôøé äî÷øà åàó áñéôåø äò÷éãä äï ìãòúé ùèçéåú (åéù ìé øàéåú ìëê), åôøùðåúå ìîòùä äò÷éãä äéðä çååéä ãúéú îøùéîä åîôòéîä áéåúø, àê äéà àéðä öîåãä ìôñå÷éí àìà ìäâåúå äôéìåñåôéú. åàó ùàðé îæãää îàåã òí øáéí îò÷øåðåúéå, éù ìãòúé, ì÷øåà àú ãáøéå áîùðä æäéøåú, ëãé ùðåëì ì÷ééí áå "úåëå àëì, àê ÷ìéôúå æø÷" [9].

á.

áôø÷ ùðæëø ìòéì îöééï î"ò äáãì ùìéùé áéï äâéáåø äèøàâé ìáéï àáøäí, àáéø äàîåðä. îòùäå ùì àáøäí îçééá äçìèä àéùéú, áòåã ùäâéáåø äèøàâé äåìê áãøê ëáåùä åá÷å ùäúåå øáéí [10]. ùåá ñúí î"ò åìà ôéøù îä èéáå ùì äáãì æä, åùåá îúøùí ä÷åøà, ùàéï ëàï àìà ÷åùé ðåñó å÷øáï ðåñó áîòùäå äâãåì ùì àáøäí, ùðèì àú äñéëåï áàôùøåú ùèòä.

÷èò ÷èï æä î÷ôì, ìòðéåú ãòúé, àú çéãåùå äâãåì áéåúø ùì ÷éø÷âåø åàú äð÷åãä ùàðé îùåëðò ùäîñåøú äéäåãéú îú÷åîîú ëðâãä îëì åëì. ìãòú ÷éø÷âåø öå äàì àëï àéðå áøåø åàéðå ðúôñ áîìåà îùîòåúå áúåãòúå ùì äàãí. òì àáøäí ìéèåì àçøéåú ìîòùäå åìòåìí ìà éåëì ìäàùéí àú ðåúï äô÷åãä áîä ùòåùä äåà òöîå. àáøäí, ìãòú ÷éø÷âåø, àéðå ø÷ îöééú ìöå ä' äéëåì ìäéçáà ìøôåàú ðôùå îàçåøé âìéîúå ùì ðåúï äöå åìåîø ìòöîå ùäéä àðåñ òì ôé äãéáåø. àáøäí òöîå äåà éåöø ãøê äòáåãä ùì ò÷éãú áðå îúåê äëøúå äàéùéú ùì äöåøê ìúú àú äé÷ø ìå îëì åäîåáï ìå ôçåú îëì àì ä÷á"ä ëãé ìòùåú àú äèåá áòéðéå. ä'îåèå' ìôúéçú ñôøå ùì ÷éø÷âåø äí ãáøéå ùì èàø÷ååéðéåñ ñåôøáåñ, äîìê äàèøåñ÷é äàçøåï ìáðå. ùéçúå ùì äîìê äéúä ñúåîä åáìúé îåáðú, åø÷ áðå äáéðä òì àçøéåúå ùìå, îòéï äàîéøä ä'öáøéú': "àú æä àúä àîøú", ëùäàåîø îòåðééï ìäèéì àú àçøéåú ääáðä òì äùåîò. ãáø ä' äåà îòéï ùéøä, ùäùåîò îáéðä áãøëå äñåáéé÷èéáéú åäéöéøúéú ùìå.

îòéï øòéåï æä ùì ÷éø÷âåø äåà äáðúðå äéäåãéú àú òåî÷ äîåùâ 'úåøä ùáòì ôä'. çëîé éùøàì, äîééöâéí ëùìéçé öéáåø àú î÷áìé ãáø ä', äí äîáéðéí äáðä ñåáéé÷èéáéú åéåöøú àú ãáø ä', äòùåé îöã òöîå ìäéçì÷ ìùáòéí ôðéí. áòåã ùäáðúå ùì öå äúåøä ùáëúá äéà àåáéé÷èéáéú åôàñéáéú, åáä äàãí àê åø÷ ÷åìè åîöééú åìà éåöø, äøé ùáãáø ä' áúåøä ùáòì ôä äàãí äåà ùåúó îìà, åäåà òöîå éåöø àú ãøê òáåãú ä' ùìå.

åëàï, ìãòúé, ð÷åãú äúåøôä áðéñéåï ìàéîåõ éäåãé àú ùéèúå ùì ÷éø÷âåø. îòåìí ìà îöàðå ùàãí éåëì ìéöåø ùéèä åäáðä îùìå ùéäà áëåçä ìòáåø òì äîåñø. äàãí ä÷øåá áéåúø ìäâùîä àîéúéú ùì ùéèúå ùì ÷éø÷âåø äåà ìãòúé ôéðçñ áï àìòæø. òì ôé òðéåú äáðúé [11], ìà äéúä ìôðé ôéðçñ îùðä ñãåøä åîôåøùú òì òåðùå ùì áåòì îãééðéú, åìà æåäé ëååðú äâîøà áñðäãøéï. àéìå äééúä îùðä ëæå, ìà äéúä æå ÷ðàä ôðéîéú áîåáï äòîå÷ ùì äîéìä. ôéðçñ äçìéè òì ôé ùé÷åì ãòúå áàçøéåúå äîåñøéú äàéùéú ìäøåâ àú æéîøé òì îòùä ùàéï òìéå àéñåø îôåøù áúåøä. ôéðçñ äúéø òöîå áëê ìîéúä ëòåðù îàú ä÷á"ä. àê äéä îåúø ìôéðçñ ìéèåì àçøéåú àéùéú òì îòùäå ùäåà áìúé îåñøé (øöç), ëéååï ùäùé÷åì ùìå äéä îåñøé (äöìú éùøàì îï äîâéôä äîëìä áäí). àê ùéäà îåúø ìàãí ìòùåú ùé÷åì áìúé îåñøé ìçìåèéï, åìà ìîòï îèøä îåñøéú ðòìä éåúø - æàú ìà ùîòðå. åø÷ ä÷á"ä, éåöø äîåñø, äåà äéçéã äøùàé ìúú öå òì-îåñøé àå àì-îåñøé ìöåøê îèøä ùäéà îçåõ ìîåñø. äàãí äçåøâ îúçåí äîåñø àì îèøä ùîçåõ ìå - ùí òöîå áî÷åí äà-ìäéí, åéëåìúå 'ì÷ôåõ' îãòú òöîå àì îòì ìòåìí äëìì-àðåùé äéðä îãøâä òì-àðåùéú.

÷éø÷âåø ðàîï áëê ìùéèúå ùäåáàä ìòéì òì îãøâúå ùì äéçéã áéçñ ìëìì. àê éúø ôø÷ðå æä òì ôø÷ðå ä÷åãí ááé÷åøúðå òì ÷éø÷âåø, îùåí ùòåìä îîðå ëàîåø, ùäàãí áëåçåú òöîå éëåì ì÷ôåõ [12] àì îòáø ìîåùâé òåìîðå, åæåäé æëåúå ìååúø òì äîåñø. òì ð÷åãä æå áãéå÷ çåì÷ äøîá"í (îåøä ðáåëéí â', ëã) ùäåáà áîàîøå ùì î"ò áä÷ùø ùåðä. äéãîåúå æå ùì äàãí ìòì-àðåùé, ìà-ìäéí, òåîãú ìãòúé áéñåãä ùì äùååàä äðåöøú áéï îòùä äò÷éãä ìîòùäå ùì éù"å äðåöøé, ùäôê îàãí ìàì, åàéï ìâéùä æå çì÷ åðçìä àöì ëì àùø áùí éùøàì éëåðä.

â.

áôø÷å äáà (áòî' 81), îòîéã î"ò àú àáøäí àáéø äàîåðä îåì àéù äåéúåø äàéðñåôé. ääáçðä äéà áëê, ùàéù äååéúåø äàéðñåôé îëéø äòåáãä ùäåà îååúø òì äé÷ø ìå îëì åîùìéí òí ëê, ááçéðú âæéøä òì äîú ùéùúëç îï äìá. àáéø äàîåðä ùîò ùðé ãáøéí ñåúøéí. äàçã - öå ìùçåè àú áðå, åäùðé - äáèçú "ëé áéöç÷ é÷øà ìê æøò". àáøäí îàîéï áàîåðä ùìîä ùáðå éùçè, åîàîéï áàîåðä ùìîä áëê ùéöç÷ éçéä åéîùéê àú æøòå, åàéï àîåðä àçú âåøòú îçáøúä ëîìåà äðéîä.

ùåá - î"ò îñëéí áùúé÷ä òí ãáøéå ùì ÷éø÷âåø ùàåúå äåà îöèè.

äàîåðä áàáñåøã äéà äîøëéá äùìéùé á'áòéä äùìéùéú' áñôøå ùì ÷éø÷âåø, åäéà ÷ùåøä ì'÷ôéöä' ùáàîåðä åìàé-äøöéåðàìéåú ùáä. ìãòúé çåáä ìäòîéã îåì ãáøéå àìå åùì ÷éø÷âåø òì àáéø äàîåðä àú ãáøé äøîá"í (îåøä ðáåëéí à', ð), ùäàîåðä äéà ãáø äîöèééø áðôù ëùîàîúéí àåúå. ìùåï àçøú, àéï ëì àáñåøã áàîåðú ä' ùðúçééá áä äàãí.

äøîá"í îúôìîñ áëê òí äðöøåú, ùäåúéøä áòéðå àú äàáñåøã ùáàîåðú äééçåã åäùéìåù, åàéï ìé ñô÷ ù÷éø÷âåø, äçåúø ìàîåðú àáøäí áñúéøä åáàáñåøã - îðñä ìçáø àåúå òí äàáñåøã äðåöøé äðæëø - àó ù÷éø÷âåø áðä ìúìôéåú áðéï ôéìåñåôé äîöãé÷ àú äàáñåøã îëåç äò÷éãä òöîä [13].

æàú åòåã, àéï îãåáø ëàï òì ñúí àáñåøã, àìà òì àîåðä áîåúå ùì éöç÷ åáäîùê ÷éåîå ëàçú. åâí òðééï æä, àó ùäåà îåáï äéèá áôéìåñåôéä ùì ÷éø÷âåø òì äò÷éãä, çùåã áòéðé ùäëååðä áå äéà ìçé÷åé äò÷éãä àöì àåúå äàéù, ùìôé àîåðúí ðöìá åçé ëàçú. åàó ùéù øîæéí áîãøù ìàîåðä ëôåìä æå, ìãòúé éù ìòùåú ëì îàîõ, åðéúï ìòùåú æàú, ëãé ìçì÷ áéðí ìáéï ôéøåùå ùì ÷éø÷âåø, åæàú îï äñéáä äðæëøú.

äòøðå äòøåú ÷ùåú òì æé÷úå ùì ÷éø÷âåø áñôøå òì äò÷éãä ìáéï äðöøåú. ìîøåú äòøåú àìå àðå ñáåøéí ùñôøå ùì ÷éø÷âåø äåà ñôø çùåá áéåúø, åäòøåõ ùâéìä áå ÷éø÷âåø ìéëåìúå ùì äàãí ìéöåø ÷ùø òí ä÷á"ä ãøëå äåà òøåõ çùåá áéåúø, åùëåúáå äåà àãí áòì úåãòä ãúéú òîå÷ä äøàåéä ìäòøöä âãåìä. ÷éø÷âåø âí äéä éçéã áãåøå ùäéìì àú àáøäí åìà âéðä àåúå òì îòùä äò÷éãä, åàó òì ëê äåà øàåé ìùáç.

ã.

úîå äòøåúéðå äòé÷øéåú òì îä ùäáéà î"ò áùîå ùì ÷éø÷âåø. ùàø äòøåúéðå òì îàîøå ùì î"ò äï äòøåú öããéåú, åðòîåã òìéäï á÷öéøú äàåîø.

ä.

îùñééîðå àú äùâåúéðå òì äâéùåú äùåðåú ùäáéà î"ò åòì äòøåúéå òì âéùåú àìå, ðãåï áôø÷ æä áùéèúå ùì î"ò òöîå (òî' 95 áîàîøå), ùàáøäí ìà çù ááòéä îåñøéú, áùì äòåáãä ùáãåøå ðäâå ëê âí ùàø áðé äàãí, åàáøäí øàä áä÷øáú äáï áéèåé ùì àäáä ëìôé ä÷á"ä åìà ôâí îåñøé.

îùúé ñéáåú àðå çåì÷éí òì î"ò îëì åëì. áñéáä àçú òñ÷ðå ìëì àåøê äîàîø. äùéðåé äîäåúé áéï òáåãú äàìéìéí, ùäééúä îðåú÷ú ìçìåèéï îîéãåú åîåñø ìáéï òáåãú ä' äîåôéò áìáåù îéãåúéå, èåáå åîåñøå, ùéðåé æä îëúéá àú ääáãì áéï ãú ùì ÷åøáðåú àãí ìáéï àîåðúå ùì àáøäí àáéðå.

åäñéáä äùðéä - ìòðéåú ãòúé ëáø ðàîø àéñåø ÷åøáðåú àãí áîä ùðöèååä ðç áòú ùéöà îï äúéáä. ðç ðöèååä ò"é ä÷á"ä áäúâìåú ùäéúä òì ä÷åøáï ùä÷øéá îëì äáäîä äèäåøä åîëì äòåó äèäåø áòú éöéàúå îï äúéáä. ä÷á"ä îúéø ìå àëéìú áùø, àê îúøä áå "àê áùø áðôùå ãîå ìà úàëìå" (áøàùéú è', ã). åæä áî÷áéì ìàéñåøé àëéìú ãí äðôù áúåøú ëäðéí: "ëé ðôù äáùø áãí äåà åàðé ðúúéå ìëí òì äîæáç ìëôø òì ðôùÊúéëí" (åé÷øà é"æ, éà). åòåã àåñø ìå ä÷á"ä ìùôåê ãí àãí, åîùîò îï ää÷ùø - àó ëãé ìä÷øéáå òì äîæáç. ìà äåúøä ìå ùçéèú çéåú àìà îëåç ÷øáðå åìàçø ùæø÷ àú äãí òì äîæáç, åùçéèú àãí - àó áîöéàåú æå ðàñøä ìå. åæàú - ëé ÷øáï àãí úåòáä äéà ìôðé ä', åìà éëåì äéä àáøäí ìèòåú áëê.

å.

ðçúåí áëîä äòøåú ùåìéí ìîàîøå äçùåá ùì î"ò.

---