ìòéìåé ðùîú ñáé ø' çééí á"ø éäåùò
àéù úîéí åöðåò
àåäá àú äáøéåú åàäåá òìéäï
ðìá"ò ìéì ù"÷ îèåú-îñòé, àåø ìë"ç áúîåæ ä'úùð"æ

çâéâú àøáòä-òùø [1] / éäåãä øà÷

"àéîúé îáéà çâéâä òîå (øù"é: òí äôñç)?..." (îùðä ñè:).

ìçâéâú é"ã ùðé ôðéí. îçã, äéà "òîå" - ðìååéú ìôñç [2]. îàéãê, äéà "çâéâä" - îñååâú ë÷øáï çâéâä, äîúçééá îäéåí ëéåí çâ. ðáãå÷ áäîùê äàí àëï ùðé îå÷ãéí àìå ÷ééîéí, îä àåôééí åîä äéçñ áéðéäí.

"àéîúé îáéà çâéâä òîå (øù"é: òí äôñç )? áæîï ùäåà áà áçåì, áèäøä åáîåòè (øù"é: ùäéä äôñç îåòè ìàëéìú áðé äçáåøä ). åáæîï ùäåà áà áùáú, áîøåáä (øù"é: ùäéúä çáåøä îåòèú åãé ìäí ôñç ìáãå ) åáèåîàä - àéï îáéàéï òîå çâéâä" (ùí).

à. ä÷øáï ëðìååä ìôñç

"à"ø àùé: ùîò îéðä, çâéâú àøáòä-òùø ìàå çåáä äéà. ãàé ñì÷à ãòúê çåáä äéà, úéúé áùáú åúéúé áîøåáä åúéúé áèåîàä. åáîåòè îéäå îàé èòîà àúéà? ëãúðéà (úåñôúà ô"ä ä"â): çâéâä äáàä òí äôñç ðàëìú úçéìä ëãé ùéäà ôñç ðàëì òì äùÉáò" (ñè:-ò.).

îäîùðä åîäâîøà òåìéí ëîä ðúåðéí ìâáé çâéâú é"ã:

à. äéà àéðä ãåçä ùáú åèåîàä îùåí ùäéà øùåú. àéìå äéúä çåáä äéúä ãåçä ùáú [3] åèåîàä.

á. äéà áàä áîåòè åìà áîøåáä îùåí ùäéà øùåú. àéìå äéúä çåáä äéúä áàä àó áîøåáä.

â. äéà "àúéà", ëìåîø, ìà îãåáø áùìîéí ðèåìé ÷éåí ðåñó ìçìåèéï, àìà áãéï áòì çìåú ùí ëìùäé. ä"àúéà" îðåî÷ òì éãé äáàú äúåñôúà, ä÷åáòú ùàëéìú äçâéâä ÷åãîú ìàëéìú äôñç, ëãé ùéÅàëì òì äùåáò.

âí ìî"ã øùåú, îãåáø áçéåá áøîä ðîåëä. ëê ðøàä âí îäîùðä äîçì÷ú áàåôï çã áéï îøåáä ìîåòè, åìà îñúô÷ú á÷áéòú îâîä ëììéú áòìîà, ùîîðä éëåìðå ìäñé÷ ùáî÷øä ùì ÷åùé èëðé àéï öåøê áäáàä.

áäñáø äðúåðéí äììå éù ëîä àôùøåéåú:

ìøù"é (ñè: ã"ä åáîåòè) åìúåñôåú (ò. ã"ä ìàå), àëéìä òì äùåáò äéà äîçééá ìçâéâú é"ã, îãøáðï. ëéååï ùçéåáä îãøáðï, áøåø ùìà úãçä ùáú åèåîàä. äéà áàä ø÷ áîåòè îùåí ùáîøåáä îñô÷ äôñç òöîå àú äãøéùä ùì àëéìä òì äùåáò [4].

ééúëï ùçâéâú é"ã ãàåøééúà [5] àó ìî"ã øùåú. áîãøùé ääìëä (ñôøé ôéñ÷à ÷ë"è; îëéìúà áà ñåó ôøùä ã' [6]) åáéøåùìîé (ô"å ä"à), ðãøù äôñå÷ "åæáçú ôñç ìä' à-ìäéê öàï åá÷ø" (ãáøéí è"æ, á) ìçâéâú é"ã (ùäøé àéï äôñç áà îï äá÷ø - ùîåú é"á). áâîøà ãéìï (ò:) îåáàú ãøùä æå ø÷ áãòú áï ãåøúàé äñåáø ùãåçä ùáú [7], àê ëðøàä îùåí ùëéçåú äãøùä áçæ"ì åàåìé àó îçîú ôùè äôñå÷, ðèå øàùåðéí ì÷áì àú äãøùä. ëê áøù"é òì äúåøä ùí: "åá÷ø - úæáç ìçâéâä...". äøîá"í (é', éâ) ôåñ÷ ëøá àùé ùäéà øùåú, åàó òì ôé ëï îáéà ÷åãí ìëï (äìëä éá) àú äãéï äáñéñé ùì çâéâú é"ã: "ëùî÷øéáéï àú äôñç áøàùåï, î÷øéáéï òîå ùìîéí áéåí é"ã... åæå äéà äð÷øàú çâéâú àøáòä-òùø, åòì æä ðàîø áúåøä 'åæáçú ôñç ìä' à-ìäéê öàï åá÷ø' ". àí ëï éù á÷øáï àéæå øîä ùì çéåá îäôñå÷ äð"ì, åäòåáãä ùäåà øùåú ëúåáä áøîá"í ø÷ ëôøè áäîùê. âí äøîá"ï òì äúåøä åäîàéøé (òì îùðúðå) ìåîãéí îäôñå÷ äð"ì àú ãéï çâéâú é"ã.

äøîá"ï îáññ àú ãáøéå òì úéàåø ôñç éàùéäå:

"åéøí éàùéäå ìáðé äòí öàï ëáùéí åáðé òæéí äëì ìôñçéí ìëì äðîöà ìîñôø ùìùéí àìó, åá÷ø ùìùú àìôéí, àìä îøëåù äîìê. åùøéå... ìëäðéí ðúðå ìôñçéí àìôéí åùù îàåú åá÷ø ùìù îàåú... äøéîå ììåéí ìôñçéí çîùú àìôéí åá÷ø çîù îàåú... åéáùìå äôñç áàù ëîùôè, åä÷ãùéí áùìå..." (ãä"á ì"ä, æ-éâ).

àí çâéâú é"ã ãàåøééúà [8], éù ìáàø: îä ä÷ùø ìàëéìä òì äùåáò; îãåò áàä ø÷ áîåòè; åîãåò àéðä ãåçä ùáú åèåîàä.

øù"é åúåñôåú ôéøùå, ëàîåø, ùäâîøà äáéàä àú äúåñôúà áòðééï àëéìä òì äùåáò ìåîø, ùàëéìä òì äùåáò äéà âí äîçééá ìçâéâä. ìøîá"í, ëàîåø, äîçééá äåà äãøùä î"åæáçú". àú äúåñôúà îáéà äøîá"í (ç', â) ø÷ ëãéï ÷ãéîä, áôø÷ äòåñ÷ áàëéìú äôñç åìà áôø÷ äòåñ÷ áçâéâä: "îöåä îï äîåáçø ìàëåì áùø äôñç àëéìú ùåáò [9]. ìôéëê àí ä÷øéá ùìîé çâéâä áàøáòä-òùø, àåëì îäï úçéìä åàçø ëê àåëì áùø äôñç ëãé ìùáåò îîðå". áøåø ùìøîá"í, àéï àëéìä òì äùåáò äîçééá ùì çâéâú é"ã [10]. éù ìáàø, àí ëï, ìùí îä äáéàä äâîøà àú ãéï àëéìä òì äùåáò.

ðøàä ìáàø àú äâîøà ëê: ãéï çâéâú é"ã äðìîã î"åæáçú", äåà ãéï ùì ñòåãú ÷åãùéí îåøçáú ñáéá äôñç. äôñç ë÷øáï ñôöéôé îäååä îå÷ã ìñòåãä ìôðé ä'. æäå ãéï áôñç, ùéÅàëì áîñâøú øçáä éåúø ùì àëéìä ìôðé ä'. àéï çâéâú é"ã ãéï òöîàé ðôøã îäôñç, àìà ëì ëåìå áà áîñâøú ãéï äôñç. îòúä áøåø ùäçâéâä úÅàëì ìôðé äôñç: àí äéä äôñç ðàëì úçéìä, äøé ùäéúä àëéìúå ëîå ùäéä ðàëì ìáãå. ø÷ ëàùø äôñç ðàëì ìáñåó, àåôéå îåùôò îëìì ñòåãú ä÷åãùéí. ôñç äðàëì òì ùáéòú ëì äñòåãä äåôê î÷øáï ñôöéôé ìàëéìä îåøçáú ìôðé ä'. äâîøà äáéàä àú äúåñôúà ìåîø, ùãéï ä÷ãéîåú ðåáò îëê ùàåôé ãéï äçâéâä äåà àëéìú äôñç "òì äùåáò". ìôéëê, ãéï ä÷ãéîåú ùì äúåñôúà äåà ñéîï ìàåôéå äáñéñé ùì ãéï çâéâú é"ã.

çâéâú é"ã àéðä áàä áîøåáä. äèòí áøåø - äåàéì åäéà ãéï áôñç, ùéäéä äôñç çì÷ îñòåãä øçáä, äøé ùàí äôñç òöîå îñô÷ ãøéùä æå àéï öåøê á÷øáï ðåñó ìùí ëê. ðéúï ìäâãéø àú äãéï áàçã îùðé àåôðéí:

à. øù"é òì äúåøä (ãáøéí è"æ, á) ëåúá: " 'åá÷ø' - úæáç ìçâéâä, ùàí ðîðå òì äôñç çáåøä îøåáä îáéàéí òîå çâéâä, ëãé ùéäà ðàëì òì äùÉáò". îùîò ùò÷øåðéú äãéï îåâãø ø÷ áîåòè. äçéåá ãàåøééúà îåúðä.

á. ëìì äåà ù"ëì ãáø ùáçåáä àéðå áà àìà îï äçåìéï" (òà.; îðçåú ôá.; çâéâä æ:, ç.). ì÷øáï éù ìä÷ãéù ãáø ùàéðå ÷øáï. àåìí çâéâú é"ã áàä àó ùìà îï äçåìéï (çâéâä ñåó æ:; éøåùìîé ô"å ä"ã). ìôé æä ééúëï ùçéåá çâéâú é"ã àéðå îåúðä, àìà ùàí äéä äôñç îøåáä, äøé ùçéåá çâéâú é"ã îú÷ééí áôñç òöîå. á÷øáï äôñç îú÷ééîéí äï ãéï äôñç åäï äãéï äðìîã î"åæáçú".

àí çâéâú é"ã ãàåøééúà, îãåò àéðä ãåçä ùáú åèåîàä?

ëàîåø, çâéâú é"ã, áðéâåã ìëìì ÷øáðåú äçåáä, áàä ùìà îï äçåìéï. äâîøà úåìä ãéï æä áäéåú çâéâú é"ã øùåú, ëàùø ìî"ã çâéâú é"ã çåáä [11] - äéà áàä ø÷ îï äçåìéï (çâéâä ùí; éøåùìîé ùí). ëåúá äø"ù:

"ìàå çåáä äéà - ôéøåù, ìòðéï ìäáéàä îï äçåìéï ìàå çåáä äéà ëîå çâéâú è"å, ãàé ñ"ã çåáä äéà àó ìòðéï æä, úéúé áùáú [åáèåîàä] ëãéï ëì ä÷øáðåú ä÷áåò ìäí æîï ùãåçéï ùáú åèåîàä ëã÷ééîà ìï áôø÷ äåöéàå ìå. åîãìà ãçé ùáú åèåîàä, àéú ìï ìîéîø ãìàå çåáä ðéðäå åáàä ùìà îï äçåìéï..." (úåñôåú ø"ù ò. ã"ä ìàå).

ìãòú äø"ù, ãéï áéàä îï äçåìéï àéðå ø÷ äùìëä ðåñôú ùì ùàìú øùåú àå çåáä, àìà äåà îäåúé ìäáðú îùîòåú äîåùâéí çåáä åøùåú áä÷ùø æä. áâîøà (çâéâä ç.) îåáà ëî÷åø ìãéï áéàä îï äçåìéï äôñå÷ "îÄñú ðãáú éãê" (ãáøéí è"æ, é), áîùîòåú 'îñ', ëîå "åéùí äîìê àçùåøåù îñ òì äàøõ" (àñúø é', à). ëìåîø, éñåã ãéï áéàä îï äçåìéï äåà äùòáåã äðåöø òì éãé çéåá ä÷øáï [12]. àí ëï, ëååðú äø"ù äéà ùáçâéâú é"ã àéï çåáä îùòáãú ëîå á÷øáðåú çåáä àçøéí. îòúä àîåø, ùàí çâéâú é"ã äéà ãàåøééúà àó ìî"ã øùåú, àéï áãéðä çåáú ÷øáï àìà îöååä áìáã, ùòùééúä îåèìú òì äàãí. ø÷ çåáú ÷øáï éëåìä ìãçåú ùáú åèåîàä, àáì îöååä àéðä ãåçä.

âí ùìîé ùîçä áàéí ùìà îï äçåìéï åàó ùìà áä÷øáú ÷øáï, îùåí ùãéï ùìîé ùîçä äåà îöååä ùòé÷øä áàëéìä ìôðé ä' (ëìåîø àëéìú ÷åãùéí) åìà áä÷øáú ÷øáï. ëê áîùðä (çâéâä æ:): "éùøàì éåöàéï éãé çåáúï (øù"é: îùåí ùîçä) áðãøéí åðãáåú åáîòùø áäîä, åäëäðéí áçèàåú åàùîåú åááëåø åáçæä åùå÷ ", åäåñéó äøîá"í (çâéâä á', é): "ùîöåä æå äéà ìùîåç áàëéìú áùø ìôðé ä', åäøé àëìå ". áîöåÇú çâéâú é"ã, ééúëï ùúåëï äîöååä äåà ä÷øáú ÷øáï. àå ééúëï, ùáãåîä ìùìîé ùîçä âí îöåÇú çâéâú é"ã äéà áàëéìä åìà á÷øáï. ðô÷à îéðä ìî÷øä ùäî÷øéá ðåúï ìàçø àú äáùø ìàëåì [13], ëîå çæä åùå÷ ìëäðéí, îé ÷ééí àú äîöååä.

àí çâéâú é"ã äéà îöååä ùúåëðä ÷øáï, ðùàìú äùàìä (áøåáã èòí äãéï, ìà áäâãøúå) îãåò ëàï àéï îöåÇú ä÷øáï ÷åáòú ùòáåã. àí ð÷ùø àú äîñ÷ðä äàçøåðä, ùçâéâú é"ã äéà îöååä åìà çåáú ÷øáï, òí äîñ÷ðä ä÷åãîú, ùàåôé ãéï çâéâú é"ã äåà ñòåãú ÷åãùéí îåøçáú ìôðé ä', ñáéø ìåîø ùúåëï äîöååä äåà äàëéìä.

áôøùú øàä ðàîø (ãáøéí è"æ, á): "åæáçú ôñç ìä' à-ìäéê öàï åá÷ø". äñôøé (ôéñ÷à ÷ë"è) ãåøù "öàï" - ìôñç, "åá÷ø" - ìçâéâä. åëï áîëéìúà áà ñåó ôøùä ã' áãòú ø' éàùéä, áâîøà ò:, áúøâåí àåð÷ìåñ åáøù"é òì äúåøä. ãøùä æå îðåâãú ìôùè äôñå÷éí, ùäøé "öàï åá÷ø" ðàîøå éçã. äøîá"ï òì äúåøä îôöì àú äôñå÷ áàåôï àçø, ëàéìå ðàîø "åæáçú ôñç ìä' à-ìäéê; åöàï åá÷ø (ìçâéâä)" [14] (åîáéà ãåâîàåú ìøùéîåú ôøéèéí ùçñø áäï å' äçéáåø). âí ëéååï æä ðøàä øçå÷ îï äôùè [15]. áîëéìúà áà ñåó ôøùä ã' áùí ø' éùîòàì îùîò, ùäôñå÷ ëåìå ðãøù ìçâéâä: "åîä ú"ì 'åæáçú ôñç ìä' à-ìäéê öàï åá÷ø', áçâéâä äáàä áôñç äëúåá îãáø". åëï áøîá"í (é', éá): "åæå äéà äð÷øàú çâéâú àøáòä-òùø, åòì æä ðàîø áúåøä 'åæáçú ôñç ìä' à-ìäéê öàï åá÷ø' ". ëéååï æä ðøàä úîåä áéåúø - åäìà áîôåøù ðàîø áôñå÷ "ôñç"?

ðøàä, ùôùè äôñå÷éí áøàä äåà ùîãåáø áôñç, àìà ùäôøùåú ñåúøåú æå àú æå áàùø ìãéðé äôñç. áôøùú äçåãù - äôñç áà ùä úîéí æëø áï ùðä áìáã, åàéìå áøàä - îï äöàï åîï äá÷ø. ðøàä ùääáãì áôøèé äãéðéí îù÷ó äáãì áîäåú ãéï äôñç ìôé ùúé äôøùåú. äîöååä áôøùú äçåãù îåâãøú áä÷ùø äñôöéôé ùì áðé éùøàì áîöøéí, äîçééá âí ìãåøåú. äèòí ìëê ùäôñç áà îï äöàï äåà ùäöàï äéä àìåäé îöøéí, åéùøàì ðöèåå ìä÷øéá ìä' àú àìåäé îöøéí [16]. ìëï éù ãâù òì äãîéí, äîáèàéí àú ä÷øáú ðôù äáäîä. áøàä îãåáø áîöååä ùì ñòåãä òí ä'. äîöååä îåâãøú áàåôï îðåú÷ îää÷ùø äñôöéôé ùì îöøéí (àîðí áøåø ùòöí ÷áéòú æîï æä ìîöååä æå îáåññú òì ëê ùä' äåöéàðå îîöøéí áìéìä æä, ëôé ùîôåøù ùí áôñå÷éí. àí ëï, éöéàú îöøéí ùééëú ìîçééá äôñç àê ìà ìúëðéå). ñòåãä æå éëåìä ìäéåú îëì îéï äáà ùìîéí. ùúé äôøùåú îù÷ôåú ò÷øåðåú ùåðéí - äøàùåðä, ÷øáï äîáèì àú äòáåãä äæøä ùì îöøéí; äùðéä, ñòåãä ùì ÷øáðåú.

áúåøä, àìå äí ùðé ãéðéí ùåðéí æä îæä äîëåðéí ùðéäí áùí "ôñç" [17]. áîéùåø çéåá äâáøà àéï ëàï ñúéøä. ðéúï ì÷ééí àú ùðé äãéðéí ëãéðéí î÷áéìéí. äñúéøä áéï ùúé äôøùéåú äéà áîéùåø ÷áéòú æäåú ÷øáï äôñç ëäâãøä áçôöà, ùäøé àí äöéååé äîåôéò áøàä äéä ÷ééí ìáãå, äéä äôñç çåáú ÷øáï ìëì ãáø, åäéä áà îï äöàï åîï äá÷ø. áäúðâùåú áéï äãéðéí ìäìëä éù öåøê áäëøòä. úåøä ùáòì ôä äéà äîëøéòä ìäìëä áéï äñúéøåú äò÷øåðéåú ùáúåøä ùáëúá [18]. á÷áéòú æäåú äôñç - ÷åáò äãéï äøàùåï, åìëï ø÷ äåà äð÷øà áùí ôñç. áîéùåø îöåÇú äâáøà - ÷ééîéí ùðé äãéðéí áî÷áéì. äãéï äùðé, àéìå äéä òåîã ëùìòöîå, äéä îâãéø àú æäåú ÷øáï äôñç. áò÷áåú ääúðâùåú òí äãéï äøàùåï, äåà àéðå ÷åáò àú æäåú ä÷øáï. äåà ðåúø îöåÇú âáøà áòìîà [19], ùàéðä ð÷øàú áùí ôñç àìà áàä ëäùìîä ìôñç á÷øáðåú ùìîéí. ëì ä÷ùø ùì çâéâú é"ã ìôñç äåà áúô÷éãä åáæîðä [20], åìà áæäåúä.

÷ùä ìãéé÷ îäôñå÷éí áøàä àú àåôé äñòåãä. áúåñôúà (ô"ç ä"â) ðàîø ëé àéï ãéï çâéâú é"ã áôñç ùðé. áéøåùìîé (ô"è ä"â) îåáà î÷åø ìëê: "à"ø éåçðï áùí ø"ù áï éäåöã÷: ëúéá 'äùéø éäéä ìëí ëìéì äú÷ãù çâ' (éùòéäå ì', ëè). áà ìéì ôñç ììîã òì îôìúå ùì ñðçøéá (= äðáéà îùúîù áäùååàä ìôñç áëãé ìúàø àú ú÷åôú îôìúå ùì ñðçøéá) åðîöà ìîã îîðå (= îòúä éëåìéí àðå ììîåã òì ôñç îùí) - îä æä (=îôìúå ùì ñðçøéá) èòåï äìì (=ùäøé äðáéà áà ìåîø ùéäéä ùéø òì äéùåòä áîôìúå ùì ñðçøéá), àó æä (=ôñç) èòåï äìì (=ùäøé äðáéà úéàø àú äùéø òì äéùåòä äòúéãä áàîöòåú äùååàä ìôñç). àé îä æä (=ôñç) èòåï çâéâä, àó æä (=ôñç ùðé) èòåï çâéâä? àîø ø' æòéøà: 'ëìéì äú÷ãù çâ' - àú ùäåà èòåï äìì èòåï çâéâä, àú ùàéðå èòåï äìì àéðå èòåï çâéâä". çâéâä úìåééä áäìì äðàîø áàëéìú äôñç [21]. òì ôé æä ðøàä ìåîø, ùäñòåãä ìôðé ä' äîúçééáú îäôñå÷éí áøàä äéà ñòåãú ùéø äìì ìä' òì âàåìú îöøéí [22]. ìëï ôøùä æå àéðä ùééëú áôñç îöøéí, ìôðé ùðâàìå, àìà ø÷ ìãåøåú, ìàçø âàåìú îöøéí.

ìñéëåí: ôøùú äçåãù îâãéøä àú äôñç ë÷øáï îï äëáùéí, äáà ìáèà àú äîòáø îòáåãä æøä ìòáåãú ä' òì éãé ùçéèú àìåäé îöøéí, áîöøéí åìãåøåú. äôñå÷éí áøàä, ùðàîøå ìàçø éöéàú îöøéí, îâãéøéí àú äôñç ëñòåãú äìì òì âàåìú îöøéí áàîöòåú ÷øáï îá÷ø åîöàï. ìäìëä îåâãø äôñç ø÷ òì ôé ôøùú äçåãù, åäôñå÷éí áøàä îçééáéí îöåÇú àëéìä ìôðé ä', ùéëåìä ìäú÷ééí âí áàîöòåú äôñç òöîå.

á. äìðä

ðçì÷å úðàéí áòðééï æîï àëéìú çâéâú é"ã. ìãòú áï úéîà, ðàëìú ìéåí åìéìä ëôñç. ìà ðãåï ëàï áäøçáä áùéèúå [23]. ìãòú çëîéí, ùäìëä ëîåúí, ðàëìú ìùðé éîéí åìéìä àçã, ëùìîéí. äâîøà (òà) ìåîãú ãéï æä îôñå÷éí:

"ãúðéà: 'ìà éìéï îï äáùø àùø úæáç áòøá áéåí äøàùåï ìáÌÉ÷ø' (ãáøéí è"æ, ã) - ìéîã òì çâéâú é"ã ùðàëìú ìùðé éîéí åìéìä àçã. àå àéðå àìà ìéåí åìéìä? ëùäåà àåîø 'áéåí äøàùåï (ìáÌÉ÷ø)', äøé áÌÉ÷ø ùðé àîåø (øù"é: ëùäåà àåîø 'áéåí äøàùåï', îëìì ãðàëìú ëì éåí äøàùåï ùì éåí èåá, å÷àîø 'ìáÌÉ÷ø' ãìà úìéï òã áÌÉ÷ø ùðé ). àå àéðå àìà áÌÉ÷ø øàùåï (äâîøà áäîùê îôøùú: äëé ÷àîø - àå àéðå àìà áùúé çâéâåú äëúåá îãáø, àçú çâéâú é"ã åàçú çâéâú è"å, åæå ìáå÷øä åæå ìáå÷øä), åîä àðé î÷ééí çâéâä äðàëìú ìùðé éîéí åìéìä àçã (øù"é: ãðô÷à ìï î÷øà àçøéðà ãéù çâéâä ðàëìú ìùðé éîéí ), çåõ îæå? ëùäåà àåîø áå 'àí ðãø àå ðãáä' (åé÷øà æ', èæ), ìéîã òì çâéâú é"ã ùðàëìú ìùðé éîéí åìéìä àçã".

áøåø ùôùè äôñå÷ äåà ù"áòøá áéåí äøàùåï" äåà ìéì àëéìú äôñç, åù"ìáÌÉ÷ø" äåà áå÷ø øàùåï, ëìåîø ðàëìú ìéåí åìéìä [24]. äâîøà ãåøùú àú äôñå÷ ììîåã ìáå÷ø ùðé. îä ôùø ôòø æä áéï ôùè äëúåá ìáéï îãøùå?

ä÷ùå úåñôåú (òà: ã"ä åäàéê) : àí äôñå÷ ðãøù áàåôï ù"ìáÌÉ÷ø" äåà áå÷øå ùì ùðé, îãåò çâéâú é"ã àéðä ðàëìú ìùðé éîéí åùðé ìéìåú àìà ìùðé éîéí åìéìä àçã. úåñôåú ðùàøå áöøéê òéåï. äøà"ù (ôø÷ òøáé ôñçéí ñé' ë"ä) îáéà àú ãòú ø' éò÷á îàåøìéð"ù åø' éäåãä î÷åøáé"ì ùçâéâú é"ã àëï ðàëìú âí áìéìä äùðé. ìãòúí çâéâú é"ã ðàëìú ìùðé ìéìåú åéåí àçã (åàéðä ðàëìú áéåí é"ã òöîå), åîä ùàîøä äáøééúà "ùðé éîéí åìéìä" äåà ø÷ îöã îùê äæîï, åàå÷é ìéìåú áäãé éîéí åäåé ìäå ùðé ìéìåú åéåí àçã ëðâã ùðé éîéí åìéìä àçã.

àåìí äøà"ù ùí ãçä ãáøéäí. åëï áøîá"í (é', éâ): "çâéâú àøáòä-òùø... ðàëìú ìùðé éîéí åìéìä àçã ëëì æáçé ùìîéí", ëìåîø, ùðé éîéí åìéìä îîù ëùìîéí. àê ìâáé äìàå ôåñ÷ äøîá"í ëîãøù äôñå÷éí ùááøééúà äð"ì: "åàñåø ìäðéç îáùø çâéâú àøáòä-òùø ìéåí äùìéùé, ùðàîø 'åìà éìéï îï äáùø àùø úæáç áòøá áéåí äøàùåï ìáÌÉ÷ø' - îôé äùîåòä ìîãå ùæä àæäøä ìîðéç áùø çâéâú àøáòä-òùø ìéåí ùùä òùø, ùðàîø 'ìáÌÉ÷ø', òã áÌÉ÷ø ùì éåí äùðé". àí ëï éù ôòø áéï æîï äàëéìä áîåáï äçéåáé, ùäåà òã ñåó éåí è"å, åáîåöàé è"å àéðå àåëì (åîæä ðô÷à îéðä ììàå äëììé ùì ðåúø á÷ãùéí, ùîåâãø ìôé æîï àëéìú ä÷øáï - äìëåú ôñåìé äîå÷ãùéï é"ç, è), ìáéï äìàå, ùàéðå òåáø òìéå òã ùéåúéø ìáå÷ø è"æ. îä ôùø ôòø æä?

ðøàä, ùìå äôøùä áøàä äéúä ÷ééîú ìáãä, åæäåú äôñç äéúä ð÷áòú òì ôéä, äéä äôñç ðàëì ìéåí åìéìä (ëðøàä îùåí æîï éöéàú îöøéí), åìæä îëååï ôùè äôñå÷ áøàä. áøâò ùäôøùä ðò÷øä îì÷áåò àú æäåú äôñç, áò÷áåú ääúðâùåú òí ôøùú äçåãù, åðùàøä îöåÇú âáøà áòìîà, äøé ùæäåú ä÷øáï äéà ùìîéí ëùìîé ðãø åðãáä, åìëï ðàëì ìùðé éîéí åìéìä [25].

ãøê úåøä ùáòì ôä, ùäéà àéðä ø÷ òå÷øú àú úëðé äôñå÷éí ìäìëä, àìà îñô÷ú ÷øéàä äãåøùú àú äôñå÷ áðéâåã ìôùèå. ìôéëê áà äîãøù åãøù 'ìáÉ÷ø' - ìáå÷øå ùì ùðé. àîðí îöã äöåøê áò÷éøä ãé äéä ìò÷åø ìîåöàé è"å, àáì áãøùú äôñå÷ äåà îúôøù ëáå÷øå ùì ùðé. îîéìà îåâãø äìàå ìäìëä ø÷ ááå÷ø ùðé.

ðáãå÷ àú àåôé äìàå äæä òì ø÷ò äìàååéí äàçøéí ùì äåúøú ÷åãùéí. äìàå äëììé ùì äåúøú ÷åãùéí îðåñç òì éãé äøîá"í áëåúøú ìäìëåú ôñåìé äîå÷ãùéï ëê:

"ùìà éåúéø ÷ãùéí ìàçø æîðí".

åáäìëåú òöîï:

"àñåø ìäåúéø îáùø ä÷ãùéí ìàçø æîï àëéìúï, ùðàîø á÷øáï úåãä 'ìà úåúéøå îîðå òã áÌÉ÷ø', åäåà äãéï ìùàø ä÷ãùéí ëåìí" (ôñåìé äîå÷ãùéï é"ç, è).

äìùåï äï áëåúøú åäï áäìëä äåà ùì àéñåø äåúøä. áðåñó ììàå ëììé æä, éùðí ìàååéí ñôöéôééí ìôñç, ìôñç ùðé åìçâéâú é"ã. äìàååéí ùì ôñç åùì ôñç ùðé îðåñçéí áøîá"í áëåúøú ìäìëåú ÷øáï ôñç ëê:

"ùìà éùàéø îîðå òã á÷ø; ùìà éùàéø îôñç ùðé ìá÷ø".

åáäìëåú:

"öøéê àãí ìäùúãì ùìà éùàéø îáùø äôñç òã á÷ø, ùðàîø 'ìà úåúéøå îîðå òã á÷ø'. åëï áùðé, ùðàîø 'ìà éùàéøå îîðå òã á÷ø' " (é', éà).

àú äìàååéí ùì ôñç îðñç äøîá"í ëàéñåøé äùàøä, åéù ìáàø àú çéìå÷ äìùåðåú. òåã éù ìáàø àú äìùåï äúîåä "öøéê àãí ìäùúãì". ðøàä ùàåôé äàéñåø äëììé äåà ùì àéñåø áôâéîú äáùø. äìùåï "éåúéø" îãâéù àú äéåú äáùø òöîå ðåúø. äàéñåø äåà áäáàä ìîöá ùäáùø ðåúø, á÷ì÷åì äçôöà. äàéñåø äî÷åîé áôñç, ìòåîú æàú, äåà áéñåãå ãéï çéåáé ùì ÷éåí äâáøà áàëéìú ëì äôñç áàåúå ìéìä. ÷éåí äãéï îúî÷ã ìà ááùø äðåúø àìà áëéìåé ëì äôñç áìéìå. ìëï ð÷è äøîá"í áìùåï "éùàéø", åôúç "öøéê àãí ìäùúãì", ìåîø ùòé÷ø ä÷éåí äåà áîòùä äçéåáé ùì äàëéìä áìéìä òöîå.

ðùåá ììàå ùì çâéâú é"ã. ëàï éù äáãì áéï äðéñåç áëåúøú ìáéï äðéñåç áäìëä. áëåúøú èæ ëúá:

"ùìà éùàéø îáùø çâéâú àøáòä-òùø òã éåí ùìéùé".

àí ëï àåôé àéñåø æä äåà ëàåôé äàéñåø áôñç - ÷éåí çéåáé ùì àëéìú çâéâú é"ã áæîðä. àåìí áäìëä ëúá áàåôï ùåðä:

"åàñåø ìäðéç îáùø çâéâú àøáòä-òùø ìéåí äùìéùé..." (é', éâ).

îä îìîã äìùåï "ìäðéç" òì àåôé äàéñåø, åîãåò éù äáãì áéï äðéñåç áëåúøú ìáéï äðéñåç áäìëä? áøîá"í ëëìì, îù÷ôú äëåúøú àú ä÷éåí äéñåãé ùì äîöååä, áòåã ùäðéñåç áäìëä îù÷ó øåáã îòùé éåúø. ìå äéä àéñåø äùàøú çâéâú é"ã ðùàø ëôùåèå, äéä æä àéñåø ìäðéç ìáå÷ø øàùåï (ùäøé ä÷øáï äéä àæ ðàëì ìéåí åìéìä), åæîï äàéñåø äéä æää ìæîï àëéìúå. àåôé äàéñåø äéä àæ áãéå÷ ëàåôé äàéñåø áôñç (ùäøé ôñå÷ æä äéä áòöí ãéï ùì ôñç) - ãéï çéåáé ùì àëéìä áæîðä [26]. áò÷áåú ò÷éøú äôñå÷ ìäìëä áúåøä ùáòì ôä ðåöø ôòø áéï æîï äàëéìä ìáéï æîï äàéñåø. îîéìà ùåá àéï äàéñåø éëåì ìäéåú ãéï çéåáé ùì àëéìä áæîðä - ùäøé òåáø òì äàéñåø àçøé ùëáø àéðå æîï àëéìúå. äìàå ðúøå÷ï îîùîòåúå äî÷åøéú. áëåúøú ÷áò äøîá"í àú äàåôé äéñåãé ùì äîöååä. ìäìëä àéï ìàåôé æä áéèåé îùîòåúé, åìëï áäìëä ëúá äøîá"í "ìäðéç" - ðéñåç ñúîé ùì îòùä èëðé ðèåì îùîòåú [27].

â. ä÷øáï ëçåáú äéåí

çæ"ì áîùðä (åáî÷åîåú ðåñôéí) îëðéí àú ä÷øáï ùìðå áùí "çâéâä". îòøëú äçâéâåú ëëìì äéà çéåáé ÷øáï ùìîéí ëçåáú éåí äçâ. äàí ðéúï ìãáø òì éåí é"ã áðéñï ëéåí çâ?

äøîá"ï òì äúåøä (ãáøéí è"æ, á) øåàä àú çâéâú é"ã ëçåáú çâ, åáåðä òì ää÷áìä áéï ôøùú çâéâú é"ã áøàä ìáéï ôøùéåú ùáåòåú åñåëåú äáàåú ìàçø îëï, äîùúîùåú ùúéäï áìùåï "çâ". äøîá"ï àéðå îñáéø îãåò áôøùééä äøàùåðä ìà îåôéò ìùåï çâ, åàéðå îáéà î÷åø áçæ"ì ìäé÷ù. òåã îáéà äøîá"ï ôñå÷ îäðáéàéí ìáññ äáðä æå (éçæ÷àì î"ä, ëà): "áøàùåï áàøáòä-òùø éåí ìçÉãù éäéä ìëí äôñç, çâ ùÀáËòåú éîéí îöåú éàëì".

ìãòú îå"ø äøá îøãëé áøåéàø áñôøå "ôø÷é îåòãåú", äî÷åø ìéåí é"ã ëéåí çâ äîçééá çâéâä äåà áôøùú äçåãù. áîäìê ãéðé äôñç ùí ðàîø (ùîåú é"á, å): "åäéä ìëí ìîùîøú òã àøáòä-òùø éåí ìçãù äæä åùçèå àÉúå...". ìàçø ãéðé äôñç ðàîø (éã): "åäéä äéåí äæä ìëí ìæëøåï åçâÉúí àúå çâ ìä' ìãÉøÉúéëí çË÷ú òåìí úçâËäå". äôøùä îîùéëä áãéðé çâ äîöåú (èå): "ùáòú éîéí îöåú úàëìå...". áîëéìúà (áà ôøùä æ', îåáàú áøù"é òì äúåøä) ðãøù ôñå÷ éã ìéåí çîéùä-òùø. àåìí áøåø ùôùåèå ùì î÷øà äåà, ùäôñå÷ îåñá òì îä ùãåáø áå òã àìéå, å"äéåí äæä" äåà éåí äôñç, éåí àøáòä-òùø. åëï ôéøù àáï-òæøà. éúø ÷øáðåú äçâéâä äí çåáú ÷øáï îîù, åàéðí áàéí àìà îï äçåìéï, îä ùàéï ëï çâéâú é"ã. ìëï éù ìåîø, ùäãøù áîëéìúà òå÷ø àú çéåá äçâéâä îäôñå÷.

ëúá äøîá"í áôéøåù äîùðéåú òì îùðúðå:

"çâéâú éåí àøáòä-òùø äéà øùåú ìà çåáä... äùîéòê áäìëä æå ùçâéâú àøáòä-òùø, àó òì ôé ùäéà øùåú åàéðå éåöà áä îöåÇú çâéâä, äøé ãéðä ëãéï äçâéâä áéï áîéï ä÷øáï áéï áæîï àëéìúå. åéúáàøå ãéðé çâéâú çåáä áîñëú çâéâä".

ìãòú äøîá"í, äòåáãä ùìçâéâú é"ã ãéðé ùìîéí áîéðä åáæîï àëéìúä, åìà àîøéðï ùáàä ø÷ îï äöàï åùðàëìú ìéåí åìéìä ëôñç, äéà çéãåù òì ø÷ò äòåáãä ùäéà øùåú. ëìåîø, éëåìðå ìäòìåú òì ãòúðå, ùàí çâéâú é"ã çåáä - ãéðéä äí ëãéðé ùìîéí, åàí äéà øùåú - ãéðéä ëãéðé äôñç. ìëàåøä àéôëà îñúáøà - ãåå÷à àí äéà çåáä îñúáø ùéäéå ìä ãéðé ôñç (ëê ñåáø äøàá"ã çâéâä á', é, äàåîø ùìáï úéîà áäëøç çâéâú é"ã çåáä (äúåñôåú ò: ã"ä îàé îúìáèéí áæä). àîðí, ééúëï ùæä ìà îñáøä àìà îùåí ùáï úéîà ìåîã îôñå÷éí (åæä äùé÷åì áúåñôåú)).

éù ìåîø áãòú äøîá"í, ùäîåðçéí 'çåáä' å'øùåú' áä÷ùø çâéâú é"ã îúééçñéí ø÷ ìôï äçâéâä ùá÷øáï. ìîàï ãàîø çâéâú é"ã çåáä - æåäé çåáú çâéâä ëéúø äçâéâåú. ìîàï ãàîø çâéâú é"ã øùåú - çéåá æä àéðå ÷ééí, åàéï áçâéâú é"ã àìà äîöååä ùì ÷øáï äðìååä ìôñç (ùàéðä çåáú ÷øáï ëôé ùáéàøðå). ìôé æä äéúä òåìä äîçùáä, ùãåå÷à ìîàï ãàîø øùåú, äñåáø ùçåáú çâéâú é"ã àéðä îãéï çâéâä, éù éåúø çéåá îãéï äôñç, åçâéâú é"ã ú÷áì ãéðé ôñç (ëôé ùñåáø áï úéîà). ÷à îùîò ìï, ùôï ääéìååú ìôñç æää ìùúé äãòåú.

ìôé áéàåø æä, äîçìå÷ú äàí çâéâú é"ã çåáä àå øùåú úìåééä áôéøåùéäí ùì àáï-òæøà åùì äîëéìúà. î"ã çåáä ñåáø àó ìäìëä ëôé ùôéøù àáï-òæøà áôùè äôñå÷, åî"ã øùåú ñåáø ùäôñå÷ ðãøù ìéåí è"å ëãøùú äîëéìúà.

ìîàï ãàîø çâéâú é"ã øùåú, ÷ùä ìäðéç ùùí çâéâä ðò÷ø ìâîøé îçâéâú é"ã, ùàí ëï ìà îåáï îãåò äéà îëåðä "çâéâä" [28]. ðøàä, ùàó òì ôé ùàéï çåáú çâéâä áéåí àøáòä-òùø, îëì î÷åí éù ÷éåí ùì çâéâä áäáàú ùìîéí áéåí æä [29]. àê àí ëï, éù ìáøø òì îä îúáññ ÷éåí æä.

áîëéìúà ðàîø:

" 'åçâúí àåúå çâ ìä' ' - àéï ìé àìà éåí èåá øàùåï ùäåà èòåï çâéâä, éåí èåá äàçøåï îðéï? ú"ì 'ùáòú éîéí úàëì îöåú åáéåí äùáéòé çâ ìä' '. àéï ìé àìà éåí èåá øàùåï åàçøåï ùäí èòåðéí çâéâä, çåìå ùì îåòã îðéï? äøé àúä ãï... ãéï äåà ùéèòï çâéâä... ìäáéà ùáòú éîé äôñç ùéèòðå çâéâä" (áà ôøùä æ').

ëìåîø, ìãòú äîëéìúà éùðä çåáú çâéâä áëì éåí åéåí îùáòú äéîéí. áîãøùé äìëä àçøéí, åëï áîùðä (çâéâä è.) åìäìëä - äéåí äøàùåï áìáã çåáä, åäéúø úùìåîéï.

áîãøù úðàéí (òì ãáøéí è"æ, èå) ðàîø:

" 'ùáòú éîéí úçâ ìä' à-ìäéê' - ìòùåú øàùåï çåáä åùàø äéîéí øùåú, ùùàø äùáòä ëåìï úùìåîéï ìøàùåï...".

äáøééúà ìåîãú îäôñå÷ äîãáø òì çâéâä ëì ùáòä, ùëì äéîéí "øùåú". áøåø ùàéï äëååðä ùîåúø ìäáéà ùìîéí, ùàí ëï îä äçéãåù, åîä ä÷ùø áéï æä ìãéï úùìåîéï? ðøàä ùáëì ùáòú äéîéí éù ÷éåí ùì çâéâä (àó àí ëáø äáéà áéåí èåá øàùåï), å÷éåí æä äåà áñéñ ìãéï úùìåîéï. ãáøé äîëéìúà, ùéù ãéï çâéâä ëì ùáòä, îú÷áìéí âí ìãòä äçåì÷ú, ìà ëçåáä, àìà ë÷éåí äîàôùø úùìåîéï.

àí ëï, éù îåùâ ùì éîéí äùééëéí ìçâ, ùéù áäí ÷éåí ùì çâéâä àê àéï áäí çåáú çâéâä. ìôé æä ðéúï ìåîø, ùéåí é"ã ëéåí çâ éù áå ÷éåí ùì çâéâä àê ìà çåáú çâéâä, ëîå ùùú äéîéí ùàçø éåí çîéùä-òùø.

àí áçâéâú é"ã éù ÷éåí ùì çâéâä, äééðå îöôéí ùçâéâú é"ã úäéä "úùìåîéï" ìè"å, åòì éãé çâéâú é"ã ééôèø îçâéâú è"å. àìà ùàîøðå ø÷ ùä÷éåí îäååä áñéñ åúðàé ìúùìåîéï, åòãééï ééúëï ùãéï úùìåîéï ðàîø ø÷ ìâáé éîé ÷éåí ùìàçø éåí äçåáä.

ëúá äøîá"í (çâéâä á', é):

"ëáø áéàøðå áôñçéí ùçâéâú àøáòä-òùø øùåú. ìôéëê àéï àãí éåöà áä éãé çåáú çâéâä àìà éåöà áä çåáú ùîçä" [30].

åäùéâ òìéå äøàá"ã: "àéðé éåãò îàé ìôéëê". ëìåîø, ëéöã äãéï ùàéï àãí éåöà áçâéâú é"ã éãé çåáú çâéâú è"å äåà úåöàä ùì äãéï ùçâéâú é"ã øùåú? äëñó-îùðä (ùí) ôéøù ùä"ìôéëê" îåñá òì äñéôà ãñéôà - "àìà éåöà áä çåáú ùîçä". âí ëê ÷ùä, ëôé ùîöééï ùí äëñó-îùðä [31]. áôéøåù äîùðéåú ùöéèèðå ìòéì, îúðñç äøîá"í ëê: "àó òì ôé ùäéà øùåú åàéðå éåöà áä îöåÇú çâéâä...". äøîá"í ëåøê àú äéåú çâéâú é"ã øùåú åàú äãéï ùàéðå éåöà áä îùåí çâéâä, áçãà îçúà. áøåø àí ëï ùä"ìôéëê" áäìëä îåñá òì äøéùà ãñéôà. îä ä÷ùø áéï äãáøéí?

ðàîø ááøééúà:

"...ú"ì 'áçãù äùáéòé úçâå àåúå'. àé áçãù äùáéòé, éëåì éäà çåââ åäåìê äçãù ëåìå? ú"ì 'àåúå', àåúå àúä çåââ åàé àúä çåââ çåöä ìå" (çâéâä è.).

éù äååä-àîéðà ìúùìåîé çâéâä - åàí ëï, ì÷éåí çâéâä - ëì äçåãù. äñáø ìúôéùä æå éëåì ìäéåú, ùçéåá çâéâä äåà çéåá òåðúé - "ùìù øâìéí úçÉâ ìé áùðä", ëìåîø - áùìåùä ôø÷éí áùðä. ééúëï ùâí ìîñ÷ðä, ùäçâéâä áçâ áìáã, äçâéí äí îå÷ãéí ìçéåá ùäåà áîäåúå ú÷åôúé. àí æä ðëåï, ìà ééúëï ùúäééðä ùúé çåáåú çâéâä æå àçø æå, àçú áé"ã åàçú áè"å. ðøàä ùäøîá"í äáéï ùìîàï ãàîø çâéâú é"ã çåáä, çâéâú è"å øùåú! éù äðçä îå÷ãîú, ùáðéñï éù ø÷ éåí àçã ù÷áòå äëúåá çåáä. ðçì÷å äàí éåí äçåáä äåà éåí é"ã, ùäåà éåí äçâ äøàùåï, àå éåí è"å, ùäåà éåí äçâ äøàùåï îúåê ùáòú éîé çâ äîöåú. àéï çåáú é"ã åçåáú è"å æå ìöã æå, àìà ø÷ "îöåÇú çâéâä". îàï ãàîø çâéâú é"ã çåáä ñåáø ùçåáúä áéåí é"ã, åìëï éåöà áä îùåí çâéâä [32]. îàï ãàîø çâéâú é"ã øùåú ñåáø ùçåáúä áéåí è"å, åìôéëê àéï éåöà áçâéâú é"ã îùåí çâéâä.

"ùìù øâìéí úçÉâ ìé áùðä, àú çâ äîöåú..." (ùîåú ë"â, éã-èå). îôåøù ùçåáú äçâéâä äéà áçâ äîöåú. øàéðå ùôùè äôñå÷ áôøùú äçåãù äåà ùçåáú äçâéâä äéà áéåí é"ã. ìôé ääðçä ùçéåá çâéâä äåà òåðúé, äôñå÷éí ñåúøéí æä àú æä. ééúëï ùáæä ðçì÷å: ìîàï ãàîø çâéâú é"ã øùåú, äôñå÷ áîùôèéí îéåùí ìäìëä, áòåã ùäôñå÷ áôøùú äçåãù ðò÷ø òì éãé äãøùä áîëéìúà äãåøùú àåúå ìéåí è"å. ìîàï ãàîø çâéâú é"ã çåáä, äôñå÷ áôøùú äçåãù îéåùí ìäìëä, åàú äôñå÷ áîùôèéí ðöèøê ìãøåù áàåôï ëìùäå.

ìñéåí ø÷ ðöééï, ùòã ëä øàéðå àú ôï ä÷øáï ëðìååä ìôñç åàú ôï ä÷øáï ëçåáú äçâ ëùðé ãéðéí ðôøãéí. äøîá"ï òì äúåøä (ãáøéí è"æ, á) îáéï àú çâéâú é"ã ëçåáú éåí çâ, àê îâãéø àú àåúå äãéï ë"ìàëåì ìùÈÉáòä" áéçñ ìôñç. ëìåîø, äéåí ëéåí çâ îçééá äùìîä ìôñç, åöøéê òéåï.

---