çîù èáéìåú åòùøä ÷éãåùéï / ãåã øåæðùèø÷
à. îçééá äèáéìåú
ááøééúà áãó ìá. [1] ëúåá:
"úðéà, àîø ø' éäåãä: îðéï ìçîù èáéìåú åòùøä ÷éãåùéï ùèåáì ëäï âãåì åî÷ãù áå áéåí? ú"ì 'åáà àäøï àì àäì îåòã åôùè àú áâãé äáã... åøçõ àú áùøå áîéí áî÷åí ÷ãåù åìáù àú áâãéå åéöà åòùä', äà ìîãú, ùëì äîùðä îòáåãä ìòáåãä èòåï èáéìä. àîø øáé: îðéï ìçîù èáéìåú åòùøä ÷éãåùéï ùèåáì ëäï âãåì åî÷ãù áå áéåí? ùðàîø 'ëúÉðú áã ÷ãù éìáù åîëðñé áã éäéå òì áùøå åáàáðè áã éçâåø åáîöðôú áã éöðÉó, áâãé ÷ãù äí åøçõ áîéí àú áùøå åìáùí', äà ìîãú ùëì äîùðä îòáåãä ìòáåãä èòåï èáéìä. åàåîø 'áâãé ÷ãù äí' - äå÷ùå ëì äáâãéí ëåìï æä ìæä".
äáøééúà îöééðú, âí ìôé ø' éäåãä åâí ìôé øáé, ùäèáéìåú áàåú ìöééï îòáø îòáåãä ìòáåãä, åìäâãéø àú äôø÷éí äùåðéí áúåê ñãø äòáåãä [2].
ááøééúà äî÷áéìä áúåøú ëäðéí ëúåá:
"à"ø éäåãä: îðéï ùçîù èáéìåú åòùøä ÷éãåùéí èáì åî÷ãù áå áéåí? úìîåã ìåîø 'åáà àäøï àì àäì îåòã åôùè àú áâãé äáã àùø ìáù ááÊàå àì ä÷ãù... åøçõ àú áùøå áîéí áî÷åí ÷ãåù åìáù àú áâãéå'. îìîã ùçîù èáéìåú åòùøä ÷éãåùéí èåáì åî÷ãù áå áéåí. øáé àåîø åëé îëàï àðé ìîã, åäìà ëáø ðàîø 'áâãé ÷ãù äí åøçõ áîéí àú áùøå åìáùí'? îìîã ùäîùðä îáâãé æäá ìáâãé ìáï åîáâãé ìáï ìáâãé æäá èòåï èáéìä" (àçøé îåú, ôø÷ å', â-ã).
áðéâåã ìáøééúà áâîøà, ùáä âí øáé åâí ø' éäåãä îñëéîéí ùîçééá äèáéìåú äåà ùéðåé îòáåãä ìòáåãä, ëàï îæëéøä äñôøà àú ùéèú ø' éäåãä ëâæéøú äëúåá áìà èòîà, åáùéèú øáé îåáà îçééá àçø ùì ùéðåé áâãéí îáâãé æäá ìáâãé ìáï åîáâãé ìáï ìáâãé æäá.
àí ëï, øàéðå ùðé îçééáéí àôùøééí ìçîù äèáéìåú ùì äëäï äâãåì áéåí äëéôåøéí: ùéðåé áâãéí åùéðåé òáåãä. àìà ùùðéäí äåæëøå áùéèú øáé, äàçã áâîøà áéåîà åäùðé ááøééúà áúåøú ëäðéí. åéù ìç÷åø, äàí àîðí îãåáø áùðé äñáøéí ùåðéí? åàí ìà, îä ä÷ùø áéï ùðé äðéñåçéí äììå?
áäîùê äñåâééä áâîøà ìá., àðå øåàéí ùùúé ìùåðåú àìå ðú÷ìåú æå áæå:
"à"ø éäåãä... äà ìîãú ùëì äîùðä îòáåãä ìòáåãä èòåï èáéìä. àùëçï îáâãé ìáï ìáâãé æäá, îáâãé æäá ìáâãé ìáï îðéï?"
îäå ôéøåùí ùì äîùôèéí äììå áñåâééä? éùðï ùúé àôùøåéåú ìäáðúí:
à. ðéúï ìäáéï ùäâîøà îîùéëä á÷å ùäúçéìä áå, ùäîçééá äåà ùéðåé òáåãä, àìà ùäéà ðòæøú áùéðåé äáâãéí ëãé ìãòú îä ðçùá ìùéðåé òáåãä. åàí ëï, ôéøåù äãáøéí äåà ùùéðåé áâãéí äåà ñéîï ìùéðåé òáåãä, åäîçééá äéçéã ùì çîù äèáéìåú äåà ùéðåé îòáåãä ìòáåãä.
àìà ùéù ÷åùé áäáðä æå: àí äîçééá äåà öéåï îòáø îòáåãä ìòáåãä, òì îä àôùø ìáññ àú ääååä àîéðà ùì äâîøà ìçì÷ áéï ùéðåé îáâãé ìáï ìáâãé æäá ìùéðåé îáâãé æäá ìáâãé ìáï? äìà ëì äñéáä ìçéåá äèáéìä äéà öéåï äîòáø îòáåãä ìòáåãä, åìëàåøä àéï ñéáä ìçì÷ áéï ùéðåé îáâãé ìáï ìáâãé æäá ìùéðåé îáâãé æäá ìáâãé ìáï. åàí ëï, éù ìäáéï àçøú:
á. äîçééá ùì äèáéìä äåà äçìôú äáâãéí. åëê ëåúá äøîá"í (á', á): "ëì òú ùéùðä äáâãéí åéôùåè áâãéí åìåáù áâãéí àçøéí èòåï èáéìä" [3]. àìà ùéù ìä÷ùåú, îãåò äùúîùä äâîøà áîåùâ "îùðä îòáåãä ìòáåãä" òã ëä? àôùø ìäñáéø ùáùìá ääååä àîéðà ùì äâîøà, ãðéí áòéúåé äèáéìåú åìà áîçééá ùìäï, ùäåà äçìôú áâãéí.
äáéèåé "îùðä îòáåãä ìòáåãä" ùäúî÷ãðå áå, îåôéò áäååä-àîéðà ùì äâîøà. àåìí, éù ìäáéï îä ÷åøä ìîñ÷ðä. äàí âí ìîñ÷ðä ëåìí ñáåøéí ùäîçééá äåà ùéðåé áâãéí, àå ìà? åàéáøà, ùòðééï æä îúôöì áùúé äùéèåú, åöøéëéí ìãåï áëì àçú áðôøã.
ùéèú øáé : äâîøà àåîøú ùìîñ÷ðä ìåîã øáé àú äçéåá ùì çîù äèáéìåú îåé÷øà è"æ, ã, ëùäùéðåé îáâãé æäá ìáâãé ìáï ðìîã îôùèåú äôñå÷, åäùéðåé îáâãé ìáï ìáâãé æäá ðìîã òì éãé äøéáåé ùì "áâãé ÷ãù äí". ìëàåøä, àí øáé ìåîã àú çéåá äèáéìä îîéìéí àìå äîúééçñåú áôéøåù ìáâãéí, ëðøàä ùâí ìîñ÷ðä äåà ñáåø ùäîçééá äåà äçìôú äáâãéí. ìôé æä, ãçééú äâîøà ìäååä àîéðà ùÆðÌÀçÇì÷ áéï äî÷øéí äùåðéí ùì ùéðåé äáâãéí äéà, ùò÷øåðéú éù ñéáä ìçì÷, àìà ùìîòùä ìà îçì÷éí áâìì äøéáåé áôñå÷ ùì "áâãé ÷ãù äí".
ùéèú ø' éäåãä: äâîøà îñé÷ä áùéèú ø' éäåãä ùäåà ìåîã àú äîçééá ùì äèáéìåú îùðé ôñå÷éí ðôøãéí, ôñå÷ ëã åôñå÷ ã. ðéúï ìäáéï àú ùéèú ø' éäåãä áùúé ãøëéí:
à. ø' éäåãä îñëéí òí øáé ùäîçééá äåà äçìôú áâãéí, àìà ùäåà æ÷å÷ ìøéáåé ùì "áâãé ÷ãù äí" ìöåøê àçø, åìëï äåà öøéê ìôñå÷ ðôøã.
á. îäòåáãä ùø' éäåãä ìåîã îùðé ôñå÷éí ðôøãéí, ðéúï ìäâéò ìäáðä àçøú, ùáàîú äîçééá äåà ùéðåé îòáåãä ìòáåãä, äáà ìéãé áéèåé áäçìôú äáâãéí. ëìåîø, ìàçø ùäúåøä øéáúä áùðé äëéååðéí, åëúáä ùàéï ìçì÷ áéï ùéðåé îáâãé æäá ìáâãé ìáï ìùéðåé îáâãé ìáï ìáâãé æäá, ìåîãéí ùäîçééá äåà ùéðåé òáåãä åìà äçìôú áâãéí (ìäìï, ëùðãåï áðåùà ä÷éãåùéí áò"ä, ðáéà øàéä çæ÷ä ùæåäé áàîú ùéèú ø' éäåãä) [4].
áðåñó ìùðé äîçééáéí ìèáéìåú ùøàéðå òã ëä, îåôéò áâîøà áãó ì. îçééá ùìéùé. áîùðä ùí ðàîø ùáëì éîåú äùðä àéï ìäéëðñ ìòæøä ììà èáéìä, åäâîøà îçôùú àú äî÷åø ìëê:
"ùàìå àú áï æåîà: èáéìä æå ìîä? àîø ìäí: îä äîùðä î÷åãù ì÷åãù åîî÷åí ùòðåù ëøú ìî÷åí ùòðåù ëøú èòåï èáéìä, äîùðä îçåì ì÷åãù åîî÷åí ùàéï òðåù ëøú ìî÷åí ùòðåù ëøú àéðå ãéï ùèòåï èáéìä?
øáé éäåãä àåîø: ñøê èáéìä äéà æå, ëãé ùéæëåø èåîàä éùðä ùáéãå åéôøåù".
ëãé ìäáéï àú ãáøé áï æåîà, öøéëéí ìãåï áùúé áòéåú çåôôåú äòåìåú îãáøéå:
à. îä ôéøåù "î÷åãù ì÷åãù"?
á. äàí áï æåîà îãáø òì ãáø àçã, àå òì ùðé ãáøéí? ëìåîø, äàí ôéøåù ãáøéå - "î÷åãù ì÷åãù ãäééðå îî÷åí ùòðåù ëøú...", àå - "î÷åãù ì÷åãù åîî÷åí ùàéï òðåù ëøú..."?
áúåñôúà äî÷áéìä (ô"à äè"æ áîäãåøú ìéáøîï; ô"à äé"ã áãôåñéí) ëúåá:
"àîø ìäí: àí äðëðñ î÷åãù ì÷åãù, î÷åí ùàéï òðåù ëøú, èòåï èáéìä, äðëðñ îçåì ì÷åãù, î÷åí ùòðåù ëøú, àéðå ãéï ùéèòï èáéìä?" [5].
òì ñîê äðéñåç ùì äúåñôúà ðéúï ìúøõ àú äùàìåú ùùàìðå, åìèòåï ùîãåáø ëàï òì ãáø àçã, åäñáø äîéìéí "î÷åãù ì÷åãù" äåà - "îî÷åí ùòðåù ëøú ìî÷åí ùòðåù ëøú". ëê äáéï øù"é áñåâééä áã"ä åîä äîùðä, ùëúá - "ùùðé äî÷åîåú ÷åãù, åòì ùðéäí òðåù ëøú äðëðñ áèåîàä". àí ëï, øàéðå ëàï îçééá çãù ùì èáéìåú ëäï âãåì áéåí äëéôåøéí, åäåà äìéëä îî÷åí ÷ãåù ìî÷åí ÷ãåù, àôéìå áìà öåøê òáåãä [6]. àìà ùáï æåîà åø' éäåãä ðçì÷å ìâáé äî÷åø. áï æåîà èåòï ùäî÷åø äåà ÷ì åçåîø îéåí äëéôåøéí, åø' éäåãä çåì÷ åàåîø, ùàé àôùø ììîåã îéåí äëéôåøéí, ùäøé áéåí äëéôåøéí àéï áéàú î÷ãù ììà òáåãä [7], åìëï àåîø ø' éäåãä ù"ñøê èáéìä äéà æå, ëãé ùéæëåø èåîàä éùðä ùáéãå åéôøåù".
úåñ' øé"ã [8] çåì÷ òì øù"é åñáåø, ùáãáøé áï æåîà éùðí ùðé îçééáéí ðôøãéí:
(à) î÷åãù ì÷åãù, ùôéøåùå äçìôú áâãéí ëñéîï ìúçéìú òáåãä (ëîå ùäñáøðå ìòéì).
(á) îî÷åí ìî÷åí.
ëìåîø, éùðí ùðé îñìåìéí ðôøãéí äîçééáéí èáéìä ëì äùðä:
(à) ëðéñä ìòæøä ììà öåøê òáåãä.
(á) úçéìú òáåãä àôéìå ììà ëðéñä ìî÷ãù.
àú ùðéäí ìåîã áï æåîà î÷ì åçåîø îéåí äëéôåøéí.
àí ëï, ìôé ãáøé úåñ' øé"ã, éù îçééáéí ùåðéí ìèáéìåú äùåðåú áéåí äëéôåøéí, åìôé áï æåîà èáéìåú àìä îùîùåú î÷åø ìùðé îñìåìé èáéìä áëì äùðä. àìà ùéù ìãåï: áàéæå îçîù äèáéìåú àðå øåàéí úçéìú òáåãä áìà äìéëä îî÷åí ìî÷åí, åáàéæå èáéìä ðîöà äìéëä îî÷åí ìî÷åí áìà úçéìú òáåãä, ÷åùé ùëáø øàéðå ùø' éäåãä î÷ùä òì áï æåîà?
úåñ' øé"ã îñáéø, ùèáéìä øàùåðä áàä ø÷ áâìì úçéìú òáåãä áìé äìéëä îî÷åí ìî÷åí, åìùéèúå äëäï äâãåì äéä áòæøä âí î÷åãí [9]. àáì áëéååï äôåê, èáéìä ìöåøê äìéëä îî÷åí ìî÷åí áìé öåøê òáåãä, ñúí äøé"ã åìà ôéøù àéæä èáéìä îùîùú ëî÷åø [10].
ëôé ùáçðÌå áùéèú äøé"ã àú äèáéìåú äùåðåú ìàåø äîçééáéí ùäåà äöéò, ðçæåø òúä ìáãå÷ àú äîçééáéí ùøàéðå áãó ìá.- äàí ëì àçã îùðé äîçééáéí îñáéø ëì àçú åàçú îçîù äèáéìåú?
àí ðøöä ìëìåì àú äèáéìä äøàùåðä áúåê äîçééá ùì ùéðåé òáåãä, ðöèøê ìäñáéø àú äîçééá ëôé ùäøé"ã äñáéø, ùæå úçéìú òáåãä, àå ëôé ùäñáøðå ìòéì, ùäèáéìä îâãéøä àú äôø÷éí äùåðéí ùì ñãø äòáåãä, ùäøé àéï ëàï ùéðåé òáåãä, ëéååï ùàéï òáåãä î÷åãí. îöã ùðé, ðñúáê éåúø ááåàðå ìãåï áîçééá ùì äçìôú áâãéí. îôùèåú äñåâééä îùîò, ùìôé ääáðä ùäîçééá äåà äçìôú áâãéí, ôéøåù äãáøéí äåà ùîúçééá èáéìä ëùîçìéó îáâãé ìáï ìáâãé æäá àå ìäôê, åáèáéìä äøàùåðä àéï îòáø ëæä, àìà éù îòáø îáâãé çåì ìáâãé æäá! ðéúï ìäöéò ùðé äñáøéí:
(à) äâøé"ã (÷åðèøñ òáåãú éåí äëéôåøéí, òî' ëà) äøçéá àú äîåùâ ùì äçìôú áâãéí åëìì áå ëì ùéðåé ááâãéí, ìàå ãåå÷à îáâãé æäá ìáâãé ìáï àå ìäôê [11].
(á) ø' éàéø ÷àäï [12] äñáéø ùéù ùðé îñìåìéí áçéåá èáéìä - äçìôú áâãéí åúçéìú òáåãä, åàéï äëé ðîé, ùäèáéìä äøàùåðä àéðä áàä áâìì äçìôú äáâãéí àìà áâìì úçéìú äòáåãä [13].
àí ðöéò ùéùðí ùðé îñìåìéí áçéåá èáéìä, åðçì÷ áéï äèáéìä äøàùåðä ìùàø äèáéìåú ìâáé äîçééá, éù ìãåï îäï äùìëåú äãáø ìîòùä. áîéùåø äò÷øåðé îãåáø ëàï áùðé ðåùàéí:
à. äàí àôùø ìçì÷ áéï äèáéìä äøàùåðä ìùàø äèáéìåú îáçéðú äùàìä äàí îòëáåú áãéòáã?
á. äàí ðéúï ìøàåú äáãì áøîú äçéåá [14]?
à. äâîøà áæáçéí éè: ãðä áùàìú òéëåá äèáéìåú:
"à"ì ø' àñé ìø' éåçðï: îëãé çîù èáéìåú åòùøä ÷ãåùéï ãàåøééúà, å'çå÷ä' ëúéá áäå, ìéòëáå? à"ì: àîø ÷øà 'åìáùí' - ìáéùä îòëáú åàéï ãáø àçø îòëá".
éåöà îäâîøà áæáçéí, ùëì äèáéìåú äï ãàåøééúà, åëåìï àéðï îòëáåú.
àåìí, áúåñôúà áéåîà (ô"à äé"æ áîäãåøú ìéáøîï; ô"à äè"å áãôåñéí) ëúåá:
"åëï ëäï âãåì ùìà èáì åìà ÷éãù éãéå åøâìéå îï äáå÷ø åòáã, òáåãúå ôñåìä".
îëàï îùîò ùéù ìçì÷ áéï äèáéìä äøàùåðä ìùàø äèáéìåú, åëîå ù÷éãåù éãééí åøâìééí áëì äùðä îòëá (òééï ùîåú ì', ë-ëà), ëê âí äèáéìä äøàùåðä [15].
åëê ìëàåøä äáéï ø"ç áñåâééä áãó ìá., ùëúá:
"áâãé æäá öøéê èáéìä ëîå áëì éåí åéåí, ëãëúéá 'ááåàí àì àäì îåòã éøçöå îéí åìà éîåúå àå áâùúí àì îæáç ìùøú ìä÷èéø àùä ìä' ' ".
àìà ùùéèä æå òåîãú áñúéøä ìñåâééä áãó ì., ùîáéàä áùéèú ø' éäåãä ùèáéìä øàùåðä ø÷ îãøáðï [16], åìøåá äøàùåðéí ðú÷áìä äñåâééä áæáçéí ìäìëä, ùëì çîù äèáéìåú àéðï îòëáåú, åâí èáéìä äîçå ééáú ëì äùðä àéðä îòëáú [17].
á. àí ðàîø ùèáéìä øàùåðä àéðä îòëáú, éù òãééï ìãåï áøîú äçéåá ùì èáéìä æå, åáä äúìáèå äîôøùéí. áâîøà áìá: ðàîø:
"äà ÷î"ì ãèáéìä ë÷éãåù - îä ÷éãåù áî÷åí ÷ãåù, àó èáéìä".
îùôè æä òåîã áñúéøä ìîùðä áãó ì., äàåîøú ùäèáéìä äøàùåðä àéðä ðòùéú áî÷åí ÷ãåù - "åëåìï á÷åãù òì áéú äôøåä çåõ îæå". øù"é äáéï ùàéï ñúéøä, ëé áñåâééä áãó ìá. ãðå ø÷ ìâáé àøáò äèáéìåú äàçøåðåú:
"àáì èáéìä øàùåðä ìà éìôú îéðéä, ãäà ìàå àåøééúà äéà" (ìá:, øù"é ã"ä îä ÷éãåù).
àí ëï, éåöà òì ôé ùéèú øù"é, ùéù ìçì÷ áøîú äçéåá áéï èáéìä øàùåðä ìáéï ùàø äèáéìåú, åðô÷à îéðä ùäèáéìä äøàùåðä àéðä áî÷åí ÷ãåù, àìà äéà î÷áéìä ìèáéìä ùì ëì äùðä äîëùéøä áéàú î÷ãù, åçéåáä ø÷ îãøáðï.
úåñ’ éùðéí (ìà. ã"ä çîù èáéìåú) îñëéîéí òí øù"é, ùáñåâééä áìá. îãåáø ø÷ òì àøáò äèáéìåú äàçøåðåú, àìà ùäí çåì÷éí åàåîøéí ùâí äèáéìä äøàùåðä äéà îãàåøééúà. èáéìä æå ðìîãú á÷ì åçåîø îàøáò äèáéìåú àôéìå ìùéèú ø' éäåãä, ùìà ÷éáì àú ä÷ì åçåîø ùì áï æåîà ëî÷åø ìèáéìåú ùì ëì äùðä [18].
éåöà ìôé ùéèú äúåñ’ éùðéí, ùàøáò äèáéìåú äàçøåðåú ðìîãåú îï äôñå÷éí (åòì ãøê ìéîåãï ðçì÷å øáé åø' éäåãä, ëôé ùøàéðå ìòéì), åäèáéìä äøàùåðä ðìîãú îäï á÷ì åçåîø, àê ëåìï çééáåú îãàåøééúà. òì ôé äçéìå÷ áéðéäï ìâáé äî÷åø, ðéúï ìäáéï àú äùéðåé áîé÷åí äèáéìåú, ëìåîø îãåò äèáéìä äøàùåðä àéððä á÷åãù ëîå ëì äùàø. èáéìä æå, ùàîðí ùåðä îëì äèáéìåú ùì ëì äùðä îáçéðú øîú äçéåá, î÷áéìä áîèøúä ìèáéìåú ãøáðï ùì ëì äùðä, ùáàåú ìäëùøú áéàú î÷ãù ìöåøê òáåãä, åìëï öøéëä äèáéìä ìäéåú ÷åãí äëðéñä ìî÷ãù. åëê ëåúáéí úåñôåú - éùðéí òöîí:
"ëé îñúîà éù ìå ìòùåú äøàùåðä ÷åãí ùéëðñ ìî÷åí ùòåðùå ëøú" [19].
ø' éàéø ÷àäï îöéò àôùøåú áéðééí - áéï øù"é äñáåø ùèáéìä äéà îãøáðï, åáéï úåñ’ éùðéí äñåáøéí ùèáéìä æå îãàåøééúà. ëôé ùøàéðå ìòéì, äåà çéì÷ áéï èáéìä øàùåðä ìùàø äèáéìåú, ùáèáéìä øàùåðä éù ø÷ îçééá ùì úçéìú äòáåãä. òì ôé äñåâééä áìá. äáéï ø' éàéø ùîçééá æä äåà äìëä ìîùä îñéðé, ìòåîú ùàø äèáéìåú äðìîãåú îäôñå÷éí áôøùú àçøé îåú, ùí ðàîø: "åøçõ àú áùøå áîéí áî÷åí ÷ãåù". àí ëï, ëéååï ùçéì÷ðå áéï èáéìä øàùåðä ìùàø äèáéìåú, ðéúï ìäáéï ùéù çéìå÷ âí áîéùåø äîòùé, ùèáéìä øàùåðä àé ðä öøéëä ìäéåú áî÷åí ÷ãåù [20].
òã ëä äðçðå, òì ôé äîùðä áì., ùèáéìä øàùåðä çééáú ìäéåú ìôðé ëðéñä ìî÷ãù, ëéååï ùäéà áàä áúåø îëùéø, åçééáú ìäéåú áçåõ. àîðí, áéøåùìîé (ô"à ä"â) îöéðå ùúé ãòåú áæä (òééï ùí). ãáøé äøîá"í áòðééï ùåðéí áî÷öú:
"ëì äèáéìåú äàìå åä÷éãåùéï ëåìï áî÷ãù, ùðàîø - 'åøçõ àú áùøå áîéí áî÷åí ÷ãåù', çåõ îèáéìä øàùåðä ùäåà øùàé ìèáåì àåúä áçåì, ùàéðä àìà ìäåñéó ëååðúå, ùàí éæëåø èåîàä éùðä ùáéãå éôøåù îîðä áèáéìä æå ìùîä" (á', â).
äâøé"ã (ùí, òî' ëå) äñáéø, ùìôé äøîá"í èáéìä æå àéðä áàä áúåøú îëùéø, àìà ìöåøê èäøä - "åèäøä ðéúï ìäùéâ áëì î÷åí; åæàú áðéâåã ìùàø äèáéìåú ùäï î÷ãùåú áúåø çì÷ îñãø òáåãú äéåí, åìôéëê èòåðåú ÷åãù" (òééï ùí ùäøçéá áðåùà).
òã ëä, áçðÌå àú äîçééáéí äàôùøééí ìèáéìåú éåí äëéôåøéí, åëéöã äí îúééçñéí ìèáéìåú òöîï. ëòú ðãåï áî÷áéì áîçééá ùì òùøú ä÷éãåùéï áéåí äëéôåøéí.
á. îçééá ä÷éãåùéí
áùéèú øáé ëåúáú äâîøà:
"åîðéï ùëì èáéìä åèáéìä öøéëä á' ÷éãåùéï? ú"ì 'åôùè åøçõ åøçõ åìáù'. äàé áèáéìä ëúéá! àí àéðå òðéï ìèáéìä, ãðô÷à ìéä î'áâãé ÷ãù äí', úðäå òðéï ì÷éãåù" (ìá:).
ëéååï ùøáé ìåîã àú ëì äèáéìåú îôñå÷ àçã, ðåúø ìå ôñå÷ ëã ùâí îãáø áèáéìåú, åëéååï ùäåà îéåúø, îùúîù áå øáé ìî÷åø ä÷éãåùéí.
àåìí, ø' éäåãä ëáø äùúîù áôñå÷ æä; åìëï, äâîøà àåîøú ùäåà ìåîã àú äçéåá ì÷éãåùéí òì éãé ä÷ì-åçåîø ùì ø' àìòæø áø' ùîòåï:
"ø"à áøáé ùîòåï àåîø: ÷ì åçåîø, åîä áî÷åí ùàéï èòåï èáéìä èòåï ÷éãåù, î÷åí ùèòåï èáéìä àéðå ãéï ùèòåï ÷éãåù? àé îä ìäìï ÷éãåù àçã, àó ëàï ÷éãåù àçã-ú"ì 'åáà àäøï àì àäì îåòã åôùè àú áâãé äáã àùø ìáù'. îä ú"ì 'àùø ìáù', ëìåí àãí ôåùè àìà îä ùìáù? àìà ìä÷éù ôùéèä ììáéùä, îä ìáéùä èòåï ÷éãåù àó ôùéèä èòåï ÷éãåù" (ìá.).
ø' éäåãä ìåîã àú äçéåá ùì ÷éãåùéí áéåí äëéôåøéí òì éãé ÷ì åçåîø î÷éãåùéí ùì ëì äùðä, ùçéåáí äåà îäôñå÷ "ááÉàí àì àåäì îåòã éøçöå îéí åìà éîËúå àå áâùúí àì äîæáç ìùøú ìä÷èéø àÄùÌÆä ìä' " (ùîåú ì', ë). îöã ùðé, øáé ìåîã àú äçéåáéí ùì ÷éãåùéí áéåí äëéôåøéí ììà ÷ùø ì÷éãåùéí ùì ëì äùðä. àí ëï, îùúîò ùéù îçìå÷ú ò÷øåðéú áéï øáé ìø' éäåãä. àìà ùòãééï éù ìãåï îäå äîçééá ì÷éãåùéí âí ìøáé åâí ìø' éäåãä.
áäîùê äãéåï áùéèú øáé î÷ùä äâîøà - àí äôñå÷ îìîã àú äîçééá ì÷éãåùéí, îãåò ìà ðëúá áìùåï ÷éãåù áî÷åí áìùåï èáéìä? äâîøà òåðä:
"äà ÷î"ì ãèáéìä ë÷éãåù, îä ÷éãåù áî÷åí ÷ãåù, àó èáéìä áî÷åí ÷ãåù" (ìá:).
äâîøà îù åä áéï äèáéìåú ì÷éãåùéí, åàí ëï ñáéø ìäðéç ùäîçééá ùìäí ùååä. ëáø äåëçðå ìòéì ùäîçééá ùì äèáéìåú àìéáà ãøáé äåà äçìôú áâãéí, åàí ëï, äåà äãéï á÷éãåùéí. àìà ùéù ùåðé áéï äèáéìåú ìáéï ä÷éãåùéí, ùéù ùðé ÷éãåùéí áëì î÷øä ùì äçìôú áâãéí, àçã òì ôùéèú äáâãéí åàçã òì ìáéùúí [21].
àìà ùéù ìç÷åø ðúåï ðåñó áùéèú øáé, åäåà ñãø ä÷éãåùéí áéçñ ììáéùú åôùéèú äáâãéí. áëê ðçì÷å äàîåøàéí áãó ìá: áäáðú ùéèú øáé:
à. øá çñãà äáéï àú ãáøé øáé ëôùåèí, ùäåà ìåîã îäôñå÷ "åôùè åøçõ åøçõ åìáù", ù÷éãåù øàùåï ìàçø ôùéèä ÷åãí ìèáéìä, å÷éãåù ùðé äåà îéã ìàçø äèáéìä, ÷åãí äìáéùä. åäñáéø äâøé"ã (òî' ëæ): "ðøàä ùäôùéèä äéà äîçééáú ä÷éãåù, åáëï, ëì ùèøí ôùè àéðå çééá á÷éãåù. åàùø ì÷éãåù äùðé, äåà áà ÷åãí ìáéùä îöã äéåúå îëùéø, àí ëé éúëï ùäåà âí ÷éåí".
á. ìãòú ø' àçà áø éò÷á, "äëì îåãéí á÷éãåù ùðé ùìåáù åàçø ëê î÷ãù, îàé èòîà? ãàîø ÷øà 'àå áâùúí àì äîæáç' - îé ùàéðå îçåñø àìà âéùä, éöà æä ùîçåñø ìáéùä åâéùä".
ùéèú ø' àçà áø éò÷á ìëàåøä ÷ùä, ùäøé äñáøðå ìôé øáé ùàéï ÷ùø áéï ä÷éãåùéí ùì ëì äùðä ìáéï ä÷éãåùéí ùì éåí äëéôåøéí, åëàï äåà òåùä äé÷ù áéðéäí! ðéúï ìäáéï àú ãáøéå áùúé ãøëéí:
à. øàá"é îñëéí ò÷øåðéú ùàéï ÷ùø áéï ä÷éãåùéí ùì éåí äëéôåøéí ì÷éãåùéí ùì ëì äùðä, àìà ùëéååï ùìîãðå òì çéåá ÷éãåù éãééí åøâìééí, ðéúï ììîåã àú ôøèé äãéðéí ùì ä÷éãåùéí áäé÷ù îä÷éãåùéí ùì ëì äùðä.
á. øàá"é îåñéó ôï ùðé á÷éãåù ùì ìáéùä, åëåìì áå ÷éåí ùì ÷éãåù ùì ëì äùðä. ëìåîø, á÷éãåù ãìáéùä éù ÷éåí îéåçã ùì ÷éãåù áùáéì äìáéùä, ùäåà ãéï îéåçã ùì éåí äëéôåøéí, åðåñó òì æä éù ÷éåí á÷éãåù äî÷áéì ì÷éãåù ùì ëì äùðä, ùäåà äëùø äòáåãä ùäëäï àîåø ìäúçéì.
ëôé ùöééðÌå ìòéì, ø' éäåãä àéðå øåàä çéìå÷ áéï ä÷éãåùéí ùì éåí äëéôåøéí ìáéï ä÷éãåùéí ùì ëì äùðä; àìå ðìîãéí á÷ì åçåîø îàìå. àí ëï, áøåø ùîçééá ä÷éãåùéí ìôé ø' éäåãä äåà úçéìú òáåãä. àìà ùìà áøåø ìðå ìôé ø' éäåãä, îãåò äåà îöøéê ùðé ÷éãåùéí. øàéðå ìòéì ùø' éäåãä ìåîã - "îä ìáéùä èòåï ÷éãåù àó ôùéèä èòåï ÷éãåù", àìà ùäé÷ù æä ÷ùä, ùäøé ìáéùä àéðä èòåðä ÷éãåù àìà úçéìú òáåãä, åàí ëï äéàê ðìîã ìçééá ÷éãåù òì ôùéèä ìôé ø' éäåãä? àìà ùçééáéí ìäáéï, ùìáéùú áâãéí äéðä ñéîï ìúçéìú äòáåãä, àáì úçéìú äòáåãä äéà äîçééáú èáéìä. ëàï áà ø' éäåãä åîçãù, ùòì éãé äé÷ù àðå ìîãéí, ùëîå ùúçéìú äòáåãä èòåðä ÷éãåù, ëê âí ñåó äòáåãä.
åáëï, øàéðå ááéøåø ùø' éäåãä äáéï ùäîçééá ùì ä÷éãåùéí äåà úçéìú òáåãä (åñåó òáåãä), áëê ùäåà àéîõ àú ä÷ì åçåîø ùì ø' àìòæø áø' ùîòåï. áðåñó ìæä, ðéúï ìøàåú áãáøéå âí äëøòä ìâáé ùéèúå áèáéìåú. ìëàåøä äåà äáéï ùä÷éãåùéí åäèáéìåú ðåáòéí îàåúå îçééá ëãé ìäôòéì àú ä÷ì åçåîø ùìå, åàí ëï, éåöà ùâí ìùéèú ø' éäåãä åâí ìùéèú øáé éùðä ò÷áéåú áèáéìåú åá÷éãåùéí, ùìôé øáé äîçééá ëøåê áòðééï äçìôú áâãéí, åìòåîúå ñáåø ø' éäåãä, ùäîçééá äåà ùéðåé îòáåãä ìòáåãä [22].
[1] ëì äöéåðéí äñúîééí ìâîøà äí îîñëú éåîà, åìøîá"í - îäìëåú òáåãú éåí äëéôåøéí.
[2] ðéñåç æä ùàáúé îãáøé ø' éàéø ÷àäï áîàîøå á"ãó ÷ùø", âéìéåï 320 . ðçæåø áäîùê ìãåï áãáøéå.
[3] à. âí äâáåøú-àøé (ìä. ã"ä àùëçï) äáéï ùäîçééá äåà äçìôú áâãéí, åäåà ãï áùàìä äàí äîçééá äåà äìáéùä àå äôùéèä.
á. äâøé"ã á÷åðèøñ òáåãú éåí äëéôåøéí (òî' ëä-ëæ) äòìä àú ùúé äàôùøåéåú äììå ëäñáø ìàåôé äèáéìåú: àå ùäï ÷éåí áñãø òáåãú äéåí, àå ùäï ÷éåí áäìëåú áâãé ëäåðä.
[4] àøéàì çìîéù áîàîøå á"òìåï ùáåú", âéìéåï 90, äåëéç ùëê ñáåøéí øáé åø' éäåãä îäôñå÷éí òöîí, òééï ùí.
[5] òééï âí áéøåùìîé ô"â ä"â, ùí îåáà ðéñåç î÷áéì.
[6] éù ìä÷ùåú ùúé ÷åùéåú òì îçééá çãù æä:
à. äâáåøú-àøé ì. ã"ä åîä, ëåúá: "÷"ì, äà èáéìåú äììå ãéåí äëéôåøéí ìàå ùéðåé äî÷åí î÷åãù ì÷åãù âøîä ìäå, àìà çìéôú äáâãéí âøîé ìäå, ëãîåëç ì÷îï áëåìä ñåâééï ãîðééï ìçîù èáéìåú", ëìåîø, äñåâééä áãó ì. òåîãú áñúéøä ìñåâééä áãó ìá., äãðä áôéøåù áîçééá ùì äèáéìåú!
á. éù áòéä âí áîéùåø äîöéàåúé, ùäøé ëùëäï âãåì îùðä áâãéå îáâãé ìáï ìáâãé æäá áèáéìä äùìéùéú, äåà ëáø òáø î÷åãù ì÷åãù ÷åãí èáéìä, åòîã áòæøä ÷åãí èáéìä, åàí ëï, äèáéìä àéðä îöééðú îòáø î÷åãù ì÷åãù!
áò÷áåú ÷ùééí àìä ðéúï ìäáéï, ùæàú äñéáä ùø' éäåãä çåì÷ òì áï æåîà áñåâéä áãó ì., åñáåø ùàéï î÷åø îãàåøééúà ìèáéìä äîåèìú òì ëäï äîùøú.
[7] òééï úåñ' ã"ä åîä, ùäáéðå áâìì ÷åùééä æå ùì ø' éäåãä, ùìôé áï æåîà çéåá èáéìä òì ëðéñä ììà òáåãä äåà ø÷ îãøáðï.
[8] âí úåñ' éùðéí (ì. ã"ä àéï àãí) çåì÷éí òì øù"é, åñáåøéí ùñúí áéàú î÷ãù ììà öåøê òáåãä àéðä èòåðä èáéìä, åàí ëï, äîçééá äåà úçéìú òáåãä âí áñåâééä áãó ì. ëîå áãó ìá., åòééï ùí.
[9] äøé"ã áôñ÷éå (ãó å.) ëåúá ùìùëú ñðäãøéï áðåééä áòæøä, åàí ëï áøåø ìùéèúå ùàéï ëðéñä îçåì ì÷åãù, ùìôé ãáøéå, ðîöà ùäëäï äâãåì äéä á÷åãù áîùê ëì ùáòú äéîéí ÷åãí éåí äëéôåøéí (àøéàì çìîéù áîàîøå äð"ì äöáéò òì î÷åø æä).
[10] éù àôùøåú ìäöéò ùäèáéìä äøáéòéú ìöåøê äåöàú ëó åîçúä äéà èáéìä ùàéðä ìöåøê òáåãä. òééï øù"é ìä: ã"ä òáåãú, ù÷åøà ìòáåãä æå òáåãú éçéã, åòééï áúåñ' ìá. ñåó ã"ä åàé. òééï âí áøîá"ï ò. ã"ä åáã÷úé, ùëåúá: "åëï áãéï ùàéðä òáåãä".
[11] åéù ìùàåì òì ùéèúå, îãåò ëàùø äëäï äâãåì ôåùè áñåó àú áâãé äæäá àéðå èåáì, äøé éù äçìôú áâãéí? éù ìúøõ ùàéï æä ðçùá ìçì÷ îñãø äòáåãä, àå ùäîçééá äåà áî÷øä ùéù äçìôä ìöåøê ìáéùä äîçåééáú.
[12] òééï äòøä 2 ìòéì.
[13] òééï áãáøéå ùì ø' éàéø ÷àäï, åòééï áâáåøú-àøé ùâí äåà ñáåø ëê.
[14] ùúé ùàìåú àìå àéðï çåôôåú, ùäøé ðéúï ìøàåú àú ùðé äîçééáéí ëãéï ãàåøééúà, åòãééï ðçì÷ áòéëåá.
[15] òééï áøéèá"à ì: ùäéúä ìå âÄøñä ëæå åãçàä, ùëúá òì ãáøé äâîøà - "àçã ëäï âãåì åàçã ëäï äãéåè ùìà ÷éãù øâìéå ùçøéú åòáã, òáåãúå ôñåìä" - "åìà âøñéðï åùìà èáì, ãäà àôéìå ìáï æåîà àéï èáéìä æå îòëáú".
[16] åòééï äòøú äîâéä ìø"ç ùí ùëúá: "äãáø öøéê òéåï, ãäìà ÷øà á÷éãåù îééøé, àáì áèáéìä ãùçøéú àéðå îôåøù áëúåá ëìì åòééï ìòéì ì. ãìø"é àéðå àìà ñøê èáéìä åîãøáðï, åîöåä ìéùá".
[17] éù ìãåï áùéèú äøîá"í áäìëåú áéàú î÷ãù ä', ä, ùëåúá - "åëì äîñéê àú øâìéå èòåï èáéìä... åàí ìà èáì åìà ÷éãù åòáã, äåàéì åìà äñéç ãòúå åìà äñéê øâìéå åìà äèéì îéí - òáåãúå ëùøä". îùîò îãáøéå ùäèáéìä ëàï îòëáú. åòééï á÷øï-àåøä áðéãåï (æáçéí ë., ñã"ä åàôùø áðãåï).
[18] òééï áâáåøú-àøé ùäñáéø ìîä ð÷áì ÷ì åçåîø áéåí äëéôåøéí òöîå. çùåá ìäåñéó ëàï ùúåñôåú-éùðéí çìå÷éí òì øù"é ìâáé äîçééá ùì äèáéìä äøàùåðä, ùàéððä ø÷ îòöí äëðéñä ìî÷ãù àìà öåøê òáåãä, åìëï ìà äñúáëå ááòéåú ùäáàðå ìòéì (òééï ìòéì äòøä 8).
[19] òééï ÷åðèøñ òáåãú éåí äëéôåøéí òî' ëä, ùäøçéá ìãáø òì çùéáåú îé÷åí äèáéìåú, ùîìîã òì îèøúï.
[20] òééï ùí áîàîø.
[21] âí äâøé"ã äáéï ùä÷éãåùéí ÷ùåøéí ìäçìôú äáâãéí - "ùä÷éãåùéí äí ÷éåîéí áìáéùú åôùéèú äáâãéí". âí äâøé"æ, áçéãåùéå òì äøîá"í (ùí), äáéï áôùèåú ùéù ìçì÷ áéï ä÷éãåùéí áéåí äëéôåøéí ìáéï ä÷éãåùéí ùì ëì äùðä (òééï ùí).
[22] éù î÷åí ìãåï áùàìä áîä òåùéí àú ä÷éãåùéí - áëéåø àå á÷éúåï, åäàí æä ÷ùåø ìùàìä îäå äîçééá ùì ä÷éãåùéí. áîùðä áîâ: ðàîø - "áëì éåí ëäï âãåì î÷ãù éãéå åøâìéå îï äëéåø, åäéåí îï ä÷éúåï", àìà ùìâáé ä÷éãåù äøàùåï øàéðå îçìå÷ú áéï øù"é åäøà"ù áãó ìà:, ùìôé øù"é ä÷éãåù äøàùåï äåà îï äëéåø, áðéâåã ìùàø, åìôé äøà"ù âí äåà îï ä÷éúåï. îñáøä ôùåèä äééðå éëåìéí ìäáéï àú ùéèú øù"é, ùéù á÷éãåùéí áéåí äëéôåøéí àåôé ùåðä îä÷éãåùéí ùì ëì äùðä, åá÷éãåù äøàùåï éù âí ôï ùì éåí äëéôåøéí åâí ôï ùì ëì äùðä, åìëï ä÷éãåù äåà îï äëéåø. àìà ùìôé æä ðöèøê ìäáéï, îãåò ø' àçà àìéáà ãøù"é, äñáåø ùéù ôï ùì ÷éãåù ùì ëì äùðä áëì ÷éãåù ãìáéùä, ìà îöøéê ùëì ÷éãåù ãìáéùä éäéä îï äëéåø? àìà àí ëï ðçì÷ áéï ÷éãåùéí äðìîãéí î÷éãåù ùì ëì äùðä - ùäí ä÷éãåùéí ùì äìáéùä àìéáà ãø' àçà - ì÷éãåù äøàùåï, ùäåà äåà ä÷éãåù ùì ëì äùðä. åòééï áùéç-éöç÷, ùèòï ùìà çééáéí ìäùúîù áëéåø, "ãñ"ì ãòáåãä øàùåðä äùååä ìëì éåí ìà çéì÷å ùúäà ðòùéú á÷éúåï, ëé äéëé ãìà ìéúé ìîèòé áùàø éîåú äùðä ìòùåúä ëï..." (òééï ùí). åäòéø äùéç-éöç÷, ùéù ùúé ãòåú áéøåùìîé äàí ÷éãåù øàùåï äåà áëéåø àå á÷éúåï. åòééï âí áçéãåùé äâøé"æ òì äøîá"í áäìëåú òáåãú éåí äëéôåøéí. àìà ùéù ëîä ÷ùééí áùéèú øù"é; äàçã äåà, ùàí äñáøðå áøù"é ðëåï, äéä îúá÷ù ùéöèè ëî÷åø ì÷éãåù æä äáà îï äëéåø àú äôñå÷éí áôøùú ëé úùà, åäåà ìà äæëéø àåúí, àìà ëúá (ãó ìà:) - "å÷éãù éãéå åøâìéå îï äëéåø, ëãéìéó ì÷îï ùöøéê ìëì çìéôåú áâãé äéåí ÷éãåù ìôùéèä å÷éãåù ììáéùä". åëáø ä÷ùä äøù"ù (òì àúø) òì øù"é. åìëàåøä éù ìä÷ùåú òì øù"é îæååéú àçøú - îùîò îï äâîøà áæáçéí ëà:-ëá., ùëì ëìé ùøú ëùø ìëúçéìä ì÷éãåù, åëê äáéï äâøé"ã áùéèú äøîá"í (òî' îã-îä). åöøéê òéåï.