"åð÷øá áòì äáéú àì äà-ìäéí" - äîéîã äãúé áîùôè äòáøé [1] / äøá éàéø ÷àäï

à. "à-ìäéí ðöá áòãú à-ì á÷øá àìäéí éùôÉè" [2]

äúåøä îúééçñú ìáéú ãéï áúåàø "àìäéí". áçéøú îåðç æä, ùäåà ÷åãù áãøê ëìì, äéà îùîòåúéú áðåâò ìò÷øåðåú äîùôè áéùøàì. áäëøéæå "ëé äîùôè ìà-ìäéí äåà" (ãáøéí à', èæ), ÷áò îùä øáéðå ùáéú ãéï éåð÷ àú ñîëåúå îä÷á"ä [3].   áðåñó, éù á÷áéòä æå ÷øéàú úéâø òì äéëåìú äàðåùéú ìùôåè àú äæåìú [4]. áîàîø æä áøöåðé ìòîåã òì îùîòåú ðåñôú ùì úåàø æä, äîúééçñú ìà ø÷ ìãééðéí àìà ìáòìé äãéï. îèáò äãáøéí îãåáø áðåùà áòì àåôé ëììé, äî÷øéï òì éñåãåú äîùôè áéùøàì, åéù î÷åí ìãéåï îîöä ùéç÷åø àú äãáøéí áöåøä î÷éôä. àáì áîñâøú æå ðéâù àì äãáøéí îúåê ñåâééä àçú, åðúçéì áîä ùðøàä ëäòøä ìùåðéú.

á. "ëéöã àìå åàìå áàéï ìéãé ùáåòú ùåà?"

áøéù ùðéí àåçæéï (ãó á:) áåã÷ú äâîøà àú äúàîú ùéèú áï ððñ ìôñ÷ îùðúðå, ùùðé áòìé äãéï ðùáòéí åðåèìéí îçöä. äøé áî÷øä ùì çðååðé òì ôð÷ñå [5] éù îöá ãåîä, åáï ððñ îëøéò ùàéï áéú ãéï îçééáéí ùáåòä àú ùðé áòìé äãéï, ùäøé "ëéöã àìå åàìå áàéï ìéãé ùáåòú ùåà". éù ìäòéø ùìëàåøä äçùù ëàï àéðå îùáåòú ùåà àìà îùáåòú ù÷ø. äøé ùáåòú ùåà äéà ùáåòä òì äòáø ùàéï ìä ùåí úåòìú, ëâåï äðùáò òì àáï ùäéà òõ, åàôéìå àí äéà àîú, ëâåï äðùáò òì àáï ùäéà àáï, àå ùáåòú áéèåé ùàéðä éëåìä ìçåì (òééï áøîá"í äì' ùáåòåú à', ã-æ). áøí, áòì ãéï ùðùáò ìù÷ø àéðå òåáø òì ùáåòú ùåà, àìà òì ùáåòú ù÷ø [6].

èøí ðîùéê, éù ìòîåã òì äéçñ áéï èòðåú ùðé áòìé äãéï áî÷øä ùì çðååðé òì ôð÷ñå. äâîøà áãó â. ùåàìú îãåò çééá áòì äáéú ìùìí ôòîééí - äåàéì åàçã îáòìé ãéï àìå äåà åãàé øîàé, éù ìäòãéó àú äôéúøåï ùì "éäà îåðç òã ùéáåà àìéäå". äâîøà îùéáä:

"äúí äééðå èòîà ãàîø ìéä çðåðé ìáòì äáéú - àðà ùìéçåúà ãéãê ÷à òáãéðà, îàé àéú ìé âáé ùëéø? àó òì âá ã÷à îùúáò ìé ìà îäéîï ìé áùáåòä, àú äàîðúéä ãìà àîøú ìé áñäãé äá ìéä. åùëéø ðîé àîø ìéä ìáòì äáéú - àðà òáãé òáéãúà âáê, îàé àéú ìé âáé çðåðé? àó òì âá ãîùúáò ìé ìà îäéîï ìé. äìëê úøåééäå îùúáòé åù÷ìé îáòì äáéú".  

îúùåáä æå îùîò ùîúééçñéí ìëì áòì ãéï áðôøã. åàîðí, ëê ðøàä îãáøé äøîá"ï áîìçîåú áùáåòåú (ìâ. áàìôñ), äîçì÷ áéï ãéï äçðååðé ìãéï äôåòì. ìôé ùéèúå, çééá áòì äáéú ìùìí ìôåòì îòé÷ø äãéï, äåàéì åáøåø ùäúçééá ìå åñô÷ äàí ôøò àú äçåá. åàéìå áéçñ ìçðååðé éù ñô÷ ìâáé òöí ääúçééáåú, åìëï "ãéðå îï äúåøä ùéìê ìå áôçé ðôù, ùäøé ãéðå îðä ìé áéãê åäìä àåîø àéðé éåãò äåà, å÷ééîà ìï ãôèåø". áèòðä æå ãåçä äøîá"ï àú ùéèú áòì äîàåø, ùáòì äáéú çééá âí ìçðååðé îòé÷ø äãéï. åãáøé äøæ"ä èòåðéí äñáø.

åòééï áôñ÷ äøîá"í áòðééï çðååðé òì ôð÷ñå:

"åùáåòä æå ú÷ðú çëîéí äéà áð÷éèú çôõ îôðé ùáàéï ùðéäï ìéèåì, ìôéëê àí îú äçðåðé ðåèì áòì çåá áìà ùáåòä, åëï àí îú ôåòì àå áòì çåá äçðåðé ðåèì áìà ùáåòä, ùäøé àéï áòì äáéú îôñéã ëìåí åàéðå îùìí àìà úùìåí àçã"  (äìëåú îìåä åìåä è"æ, ä).

âí îãáøé äøîá"í îùúîò ùîòé÷ø äãéï éëåì äçðååðé ìâáåú çåáå áìé ùáåòä. àéìå ãéï äçðååðé äéä ùéìê ìå áôçé ðôù, åø÷ áò÷áåú äú÷ðä éëåì äéä ìâáåú çåáå òì éãé ùáåòä, ìà äéä î÷åí ìãéï äøîá"í, ùàí îú äôåòì ðåèì äçðååðé áìé ùáåòä.

ëàîåø, ùéèú äøîá"ï îáåññú òì ôéöåì äî÷øä ìùðé ãéðéí ðôøãéí - ãéï àçã áéï áòì äáéú ìôåòì, åãéï ùðé áéï áòì äáéú ìçðååðé. îð÷åãú îáèå ùì äøîá"ï, àéï áòì äáéú çééá ìçðååðé ãáø, äåàéì åàéï åãàåú ùäéä çééá ìå îùäå. îàéãê, éù ìäñáéø àú ùéèú áòì äîàåø åäøîá"í òì éãé äúééçñåú ìùðé äãéðéí áãéåï àçã. äøé éù ìúìåú àú öããé äñô÷ æä áæä. áòì äáéú åãàé çééá - ìôåòì àå ìçðååðé, àáì åãàé ìà ìùðéäí. îîéìà àéï ìäúééçñ àì äçðååðé áðôøã, åìãçåúå îãéï "àéðé éåãò àí äúçééáúé" [7].

àîðí, ëáø ãéé÷ðå îäñåâééä áãó â. ùéù ìäôøéã áéï ãéï äçðåðé ìãéï äôåòì, ëùéèú äøîá"ï. åðøàä ìçì÷ ùäâîøà ùí ãðä áäúçééáåú áòì äáéú. áðåâò ìäúçééáåú æå, àéï ìöøó àú äôåòì ìçðåðé. ìëì àçã îäí äúçééá áòì äáéú áðôøã, áìé ÷ùø ìäúçééáåú ìùðé. äìëê ìà ùééê ìãçåúí òì éãé "éäà îåðç òã ùéáåà àìéäå", ä÷åðñ úåáò àçã òì çùáåï äúåáò äùðé [8]. îëì î÷åí, ááåàí ìôñå÷ ãéï æä, àéï áéú ãéï îúòìîéí îîåøëáåú äî÷øä åîäúìåú ùáéï ùúé äúáéòåú. îîéìà, îåèì òìéäí ìäåøåú áãéï æä ôñ÷ àçéã, äîúééçñ ìëì äî÷øä ëîëìåì [9].

ìôé âéùä æå, äîöøôú àú ùúé äúáéòåú åúåôùú àú äåøàú áéú ãéï ëôñ÷ îùåìá, àéï ÷åùé áäâãøú äùáåòä ùì äôåòì åäçðåðé ëùáåòú ùåà. àîðí ùáåòú äàçã äéà ùáåòú àîú åùáåòú äùðé äéà ùáåòú ù÷ø, àáì öéøåó ùúé äùáåòåú éçã éåöø ùáåòä òì îöá áìúé àôùøé, ëîå ùáåòä òì àáï ùäéà òõ. åëê ëåúá äøéèá"à:

"ôøù"é æ"ì - ìäëé ð÷è ùáåòú ùåà, ã÷ééîà ìï ëì äðùáò ìùðåú àú äéãåò ìàãí äåà ùáåòú ùåà... ôéøåù ìôéøåùå: ëùúöøó ùáåòú ùðéäí áéçã éù ëàï ùáåòú ùåà åëã÷úðé ìéùðà ãàìå åàìå áàéï ìéãé ùáåòú ùåà"   (ã"ä ãàé ëáï ððñ).

àáì òãééï òìéðå ìäáéï îãåò äúééçñ áï ððñ ìáòééú ùáåòú äùåà äîåøëáú, åìà ìùáåòú äù÷ø äôùåèä. åðøàä ìúøõ, ùùáåòú ù÷ø, ìîøåú äàéñåø äçîåø äëøåê áä, àéðä îåô÷òú îùáåòú äãééðéí. äøé áëì ùáåòú ãééðéí éù ñéëåï îñåééí ìùáåòú ù÷ø. îîéìà, ìîøåú ùàçã îáòìé äãéï òåîã ìòáåø òì àéñåø æä áååãàåú, àéï áëê äöã÷ä ìîðéòú äú÷ðä ùì ùáåòú çðåðé òì ôð÷ñå. îàéãê, ùáåòú ùåà îåô÷òú ìâîøé îãéï ùáåòú äãééðéí. åäåàéì åéù öéøåó áéï ùúé äúáéòåú, åùáåòú ùåà éåöàú îáéï ùðéäí, àéï ìãòú áï ððñ ùåí àôùøåú ìú÷ï ùáåòä ëæå. îëì î÷åí, òøáê òøáà öøéê, åòãééï çééáéí àðå ìäñáéø îãåò ùáåòú ùåà îåô÷òú ìâîøé îãéï ùáåòú äãééðéí. åðøàä ùäãáø úìåé áàåôé ùáåòú äãééðéí áëìì.

â. "åáùîå úùáò"

äøîá"í ôñ÷:

"ëùí ùùáåòú ùåà åù÷ø áìà úòùä, ëê îöåú òùä ùéùáò îé ùðúçééá ùáåòä ááéú ãéï áùí, ùðàîø 'åáùîå úùáò' - æå îöåú òùä, ùäùáåòä áùîå äâãåì åä÷ãåù îãøëé äòáåãä äéà, åäÄãåø å÷Äãåù âãåì äåà ìäùáò áùîå"   (äìëåú ùáåòåú éà', à).

ëéãåò, äøîá"ï (áäùâåúéå ìñôø äîöååú, òùéï æ') çåì÷ òì äøîá"í, åèåòï ùäôñå÷ "åáùîå úùáò" îöééï äéúø àáì ìà ÷éåí îöååä [10].  

îçìå÷ú æå îù÷ôú ùúé úôéùåú ùåðåú áðåâò ìùáåòú äãééðéí. ìùéèú äøîá"ï, áàåôï ò÷øåðé éù ìäéîðò îùáåòåú áëìì, åàéï ùáåòú äãééðéí éåöàú îï äëìì äæä. ôøùú ùáåòú äãééðéí ÷åáòú ùîåúø ìäùúîù áùáåòåú ëôéúøåï ìîáåé ñúåí îùôèé. ëàùø ùðé áòìé äãéï îëçéùéí æä àú æä, åàéï ùåí ãøê ìäëøéò áéðéäí, îåúø, åàó îåöã÷ ìäéùáò - "ùÀáËòÇú ä' úäéä áéï ùðéäí".  

áøåø ùâí äøîá"í, àùø äâãéø ùáåòú äãééðéí ëîöååú òùä, îñëéí ùàéï î÷åí ìùáåòú äãééðéí ëàùø éù ôéúøåï îùôèé àçø. åëê ëúá äøîá"í áñôø äîöååú: "åááàåø àîøå: àîøä úåøä äùáò áùîå åàîøä úåøä àì úùáò, øåöä ìåîø - ëîå ùäùáåòä àùø àéï öåøê àìéä îæäéø îîðä, åäéà îöåú ìà úòùä, ëï äùáåòä áòú äöåøê îöåä áä, åäéà îöåú òùä" (òùéï æ'). îëì î÷åí ìùéèú äøîá"í, áàåúí îöáéí áäí ùáåòú äãééðéí ðçåöä, òöí îòùä äùáåòä äåà áéèåé òîå÷ ùì òáåãú ä'.

òì ôé ùéèú äøîá"í, éù ìôøù àú äôñå÷ "åð÷øá áòì äáéú àì äà-ìäéí" ëáéèåé ìòáåãú ä' åìçååéä äãúéú äðòåöä áùáåòú äãééðéí. áòì äãéï äðùáò ùáåòú äãééðéí çééá ìäúòìåú áîéùåø äøåçðé, åìçæ÷ àú úåãòúå äãúéú ì÷øàú ùáåòúå. áéú äãéï ðäôê áÌÄï øâò îîâøù îùôèé ùì èòðåú åäåëçåú, ù÷øéí åòéîåúéí, ìî÷åí ÷ãåù åðùâá ùáå î÷ãùéí ùí ùîééí, ëàùø äöããéí î÷áìéí îìëåú ùîéí æä îæä [11].

åëê éù ìäáéï âí àú äöåøê áð÷éèú çôõ áùáåòú äãééðéí. äâîøà áùáåòåú àåîøú:

"äéëé îùáòéðï ìéä? àîø øá éäåãä àîø øá - îùáéòéï àåúå áùáåòä äàîåøä áúåøä, ãëúéá 'åàùáéòê áä' à-ìäé äùîéí'... åðô÷à îéðä öøéê ìàúôåùé çôöà áéãéä"   (ìç:).

åàôùø ìäñáéø ùäãøéùä ìäéùáò ãåå÷à ëàùø ñôø úåøä áéãå, ÷ùåøä ìðéñéåï ìäôåê àú äòîéãä ááéú ãéï ìîòîã ãúé.

åòãééï éù ìäáéï, îãåò ùáåòä áð÷éèú çôõ îåâãøú ë"ùáåòä äàîåøä áúåøä"?   ìôé ãøëðå éù ìåîø, ùëãé ìçøåâ îäçååéä äãúéú äôøèéú, åìäôëä ìîòîã ãúé áòì àåôé ëììé äîçééá ëì áòì ãéï ëçì÷ îëìì éùøàì, éù öåøê áëê ùîòîã äùáåòä éäéä îåùøù áîôâù äà-ìäé ùáå æëúä ëðñú éùøàì ëåìä. ìôé æä, àôùø ìäáéï îãåò ì÷éåí ãéï ð÷éèú çôõ ãøåù ãåå÷à ñôø úåøä, åìà îåòéìéí ùàø ëúáé ä÷åãù [12]. åàó òì ôé ùð÷éèú úôéìéï áéãå îåòéìä áãéòáã, äøé âí úôéìéï äí áâãø úåøä ùáëúá àó òì ôé ùàéï ìäí ÷ãåùú ñôø úåøä [13], åëìùåï äøîá"í - "àéðå çåæø åðùáò, ùäøé àçæ úåøä áéãå åëîå ñôø äï" (äì' ùáåòåú é"à, éà). ìãáøéðå éù ìøàåú àú äðùáò åàåçæ ñôø úåøä áæøåòå ëîé ùîúçáø òí äîòîã ùì îúï úåøä, ùäåà çì÷ îäîåøùú äðöçéú ùì ëðñú éùøàì [14] - "éåí àùø òîãú ìôðé ä' à-ìäéê áçåøá" (ãáøéí ã', é) [15].

äáðä æå úåáéì àåúðå ìôéøåù çãù áãáøé äñåâééä áùáåòåú (îæ.). áî÷øä ùâí äúåáò åâí äðúáò çùåãéí òì äùáåòä åàé àôùø ìäùáéò àåúí, ÷åáòú äîùðä ù"çæøä ùáåòä ìî÷åîä". ìôé äáðä àçú áâîøà "çæøä ùáåòä ìñéðé", åäðúáò ôèåø âí îùáåòä åâí îúùìåîéí. ìùåï äâîøà ÷ùä, ãîä òðééï ùáåòä àöì äø ñéðé, åòééï ùí áøù"é ùðãç÷ ìôøù æàú. àáì ìàåø ãáøéðå, ùëì ùáåòú äãééðéí îñéðé áàä, îåáï ùëàùø ùðéäí çùåãéí åäùáåòä îúáèìú, çæøä äùáåòä ìñéðé ëôùåèå [16].  

áøí, òìéðå ìäñáéø àú îùîòåú äôñå÷ "ùéí ðà éãê úçú éøëé åàùáéòê" (áøàùéú ë"ã, á-â), ùìôé çæ"ì îúééçñ ìð÷éèú çôõ. ìãòú øù"é áôéøåùå ìúåøä, àôùø ìäéùáò òì éãé ð÷éèú ëì çôõ ùì îöååä. àáì ìàåø ãáøéðå ðøàä ìôøù áàåôï àçø. äøé áùáéì àìéòæø äéúä ì"òöí äéåí äæä", ùáå ðéîåì ëì æëø áàðùé áéú àáøäí, îùîòåú ùì îòîã ãúé åòìééä øåçðéú. éåí äáøéú ÷éùø àú áéú àáøäí òí ä÷á"ä. îîéìà, ááåàå ìäùáéò àú àìéòæø, ãøù îîðå àáøäí ùéùéí éãå áî÷åí äîéìä, ëãé ìäúçáø òí àåúå îòîã åàåúä çååéä.

ã. "ëé éáåà àìé äòí ìãøåù à-ìäéí"

ùéìåá æä áéï îùôè åãú îåãâù àîðí áî÷øä äééçåãé ùì ùáåòú äãééðéí, àê ðéúï ìîöåà àåúå âí áîöáéí ùâøúééí [17]. äåà îåôéò ëáø áúçéìú ãøëå ùì äîùôè áéùøàì, áúùåáú îùä ìçåúðå: "ëé éáÊà àìé äòí ìãøÊù à-ìäéí, ëé éäéä ìäí ãáø áà àìé åùôèúé áéï àéù åáéï øòäå, åäåãòúé àú çË÷é äà-ìäéí åàú úåøúéå" (ùîåú é"ç, èå-èæ) [18]. äøé ùáàå ìîùä øáðå ìîùôè ìãøåù à-ìäéí, åìà ø÷ ìäëøéò áéï àéù ìøòäå. àáì òãééï éù ìúäåú, ùîà ÷ùø æä ðéú÷ òì éãé òöú éúøå, àùø âøí ìäôøãú äúçåí äîùôèé îäãúé. ëãé ìäëøéò áùàìä æå, ðòééï áôøùú ùåôèéí:

"ëé éôìà îîê ãáø ìîùôè... å÷îú åòìéú àì äî÷åí àùø éáçø ä' à-ìäéê áå...   åòùéú òì ôé äãáø àùø éâéãå ìê îï äî÷åí ääåà àùø éáçø ä'..."   (ãáøéí é"æ, ç-é).

ôøùä æå îåôéòä áéï ôøùéåú ùáäï äðåùà äîøëæé äåà "äî÷åí àùø éáçø ä' ", ëî÷åí ìîôâù òí ä÷á"ä ìàçø äëðéñä ìàøõ éùøàì [19]. áä÷ùø æä, äëøòú ãáøé äøéáåú àùø áùòøéê áî÷åí àùø éáçø ä' îòéãä òì äîùê äùéìåá áéï äúçåí äîùôèé ìãúé, ìôçåú áéçñ ìñðäãøéï äâãåìä ùáìùëú äâæéú.

áäîùê äôøùä áà ÷ùø æä ìéãé áéèåé âí áéçñ ìîùôè øâéì:

"åòîãå ùðé äàðùéí àùø ìäí äøéá ìôðé ä', ìôðé äëäðéí åäùÊôèéí àùø éäéå áéîéí ääí"   (ãáøéí é"è, éæ).

åãøùå áúìîåã äéøåùìîé:

"øáé ò÷éáä ëã äåé áø ðù àæì áòé îéãåï ÷åîéä, äåä àîø ìéä - äåå éåãòéï ìôðé îé àúí òåîãéï, ìôðé îé ùàîø åäéä äòåìí, ùðàîø 'åòîãå ùðé äàðùéí àùø ìäí äøéá ìôðé ä' ' åìà ìôðé ò÷éáä áï éåñó" (ñðäãøéï ô"à ä"à) [20].

ìôé æä, ð÷åãä æå ÷ééîú áëì îùôè - áòìé äãéï äáàéí ìôðé äãééðéí ìîùôè ðçùáéí úîéã ëòåîãéí ìôðé äùëéðä [21]. òì ø÷ò æä éù ìäáéï àú äîöååä ááòìé ãéï ùéòîãå (ùáåòåú ì.).

ìà ø÷ áòìé äãéï äôåðéí ìáéú ãéï ìäåøàä åìäëååðä çééáéí ìòîåã. ìôé äâîøà áùáåòåú, äôñå÷ "åòîãå ùðé äàðùéí" îúééçñ ìòãéí - " 'åòîãå ùðé äàðùéí' - áòãéí äëúåá îãáø" (ì.), "àîø òåìà - îçìå÷ú ááòìé ãéðéï, àáì áòãéí ãáøé äëì áòîéãä, ãëúéá 'åòîãå ùðé äàðùéí' " (ì:). åðøàä ùâí äòãéí äáàéí ìäòéã, áàéí åòåîãéí ìôðé îé ùàîø åäéä äòåìí. ìàåø æä, àôùø ìäáéï áãøê çãùä îãåò øùò ôñåì ìäòéã. áùìîà ìøáà äôåñì ø÷ øùò ãçîñ (ñðäãøéï ëæ.), éù ìäñáéø ùôñåì øùò ðòåõ áëê ùàé àôùø ìñîåê òì ãáøé äòã, äåàéì åçùåã ùéù÷ø áòã áöò ëñó. àáì ìàáéé, ùäìëä ëîåúå, ëì øùò ôñåì áâáøà, àó òì ôé ùàéðå çùåã ìù÷ø. åìôé äð"ì àúé ùôéø, ùîåîø äàåëì ðáìåú ìäëòéñ àéðå øàåé ìòîåã ìôðé ä'. åéúøä îæå, àôùø ìèòåï ùëì ãéï ðàîðåú äòãéí îåùøù áîéùåø äãúé. îîéìà áøùò çñø ãéï ðàîðåú æä.  

òì ôé éñåã æä, àôùø ìäñáéø îãåò ùáåòú ùåà îåô÷òú ìâîøé îãéï ùáåòú äãééðéí. äøé äàéñåø ìäéùáò ìùåà, áðéâåã ìùáåòú ù÷ø, àéðå ÷ùåø ìù÷ø åàîú. äøîá"í ôåñ÷ (äì' ùáåòåú à', ä, òì ôé äéøåùìîé áùáåòåú ô"â ä"ç) ùàó äðùáò òì àáï ùäéà àáï òåáø òì ùáåòú ùåà. éñåã äàéñåø ìäéùáò ìùåà ðòåõ ááåæ åáæìæåì äîåçìè äáàéí ìéãé áéèåé áùáåòä æå. àí ëï, ùáåòú ùåà çåúøú îúçú ìéñåãä ùì ùáåòú äãééðéí, äîåùøùú áîòîã äãúé äðø÷í ááéú ãéï áùòú ääùáòä. ëì äîòîã ùì "åð÷øá áòì äáéú àì äà-ìäéí" ðøàä ëçåëà åàéèìåìà ëùîãåáø áùáåòú ùåà. ìôéëê ÷í áï ððñ òì øâìéå åöò÷: "ëéöã àìå åàìå áàéï ìéãé ùáåòú ùåà?!".

---